Mamleketlik universiteti jumanov m. A

absorbciya qilmatugin 
(batinlatugm) kapillyar suw - topiraqtm
0
,
2
-
8,0
mk li gewekleri arasmda toplangan bolip, olar osimlikler 
tarepinen paydalanadi. Suwdm bul turi topiraqtagi bakteriyalar, 
apiwayi diizilgen mayda haywanlardin tirishilik iskerliginde 
tamiyinleydi.
Onnan tisqari tartiliwshi 
gravitacion 
suw 
ushirasip, 
topiraqtin lilken geweklerinde waqtmsha toplanadi, lekin tez 
tarqalip ketedi. Joqarida korsetilgen ham topiraqta ushiraytugm 
suwdm formalan ishinde erkin tartiliwshi gravitacion suwdi
167

---

osimlikler tez ham jeftil ozlestiredi. Suwdin bul formasi jawm 
yaki suwganw dawammda topiraqta hamme waqitta boladi.
Osimliklerdin suwga bolgan talabin qandira almaytugin 
: 
topiraqtin igalligm solrn koefficienti dep aytiladi. Bunday lgalliq 
qumda 0,9%, awir llayda bolsa-16,3% ti payda etedi.
Topiraqtagi bar suwdm mugdan ham onin uslap tunliwi -
topiraqtagi lgalliq kolemi delinedi. Jer asti suwlanmn yaki 
tomengi 
qatlamlarmdagi 
igalliqtin 
kapillyarlar 
arqali 
bolekshelerden-bolekshelerge, 
geweklerden-geweklerge
koteriliwine topiraqtin suwdi koterip beriwi delinedi.
Topiraq 
eritpesi. 
Topiraq 
eritpesi, 
onin 
qurami, 
koncentraciyasi topiraqtagi suw ham onda erigen organikaliq 
hamde mineral zatlar mugdarman kelip shigadi. Maselen, topiraq 
suyiqhgmm qurgaq qaldigi koncentraciyasi 0,25% ten az bolsa, 
topiraq shorlanbagan, 0,25% ten kop bolsa, shorlangan topiraq 
esaplanadi.
Topiraq eritpesinde mineral birikpelerden bikarbonat kalciy- 
Sa(NS03)2, bikarbonat magniy-Mg(NS03)2, kemirek 
kaliy 
bikarbonati (KNSOjjjnatriy bikarbonatlar (NaHC03) ushiraydi.
Shorlangan 
topiraqlar eritpesi, ondagi jenil eriytugm 
duzlardin tartibi ham mugdarma baylanisli. Olarga xloridlar - 
(NaCI, KCI, CaCI