Namangan muhandislik-qurilish instituti rizaev bahodir shamsiddinovich, qosimov ilhom ma

 
1.2-§. Yer sharining tuzilishi, tarkibi 
Yerning tuzilishini o‘rganish, katta ilmiy va amaliy ahamiyatga 
egadir. Yerda sodir bo‘ladigan zilzilalarni, yerni massasini va zichligini 
o‘rganish asosida, yerning yadro, 
(o‘zak), oraliq qobiqlari, mantiya va 
yerning 
po‘sti-litosferadan 
tuzilganligi ma’lum bo‘ldi. (1.1-
rasm).
Yerning ustki qismi, suv 
qobig‘i 
(gidrosfera), 
biosfera, 
(organizmlar yashash sferasi) va 
atmosferadan iborat. Burg‘ulash 
quduqlari yordamida yerning eng 
chuqur kovlangani 12 km bo‘lib 
(Kola 
yarim 
orolida), 
undan 
chuqurroq qismini faqat maxsus
fizikaviy usul bilan o‘rganish mumkin. 

---

9 
Yer sharini tashqi tomondan o‘rab turgan bi rinchi qatlam-atmosfera 
yoki havo qatlami bo‘lib, qalinligi 500 dan 2000 km gacha bo‘lishi 
mumkin. 
Atmosfera uch qatlam troposfera, stratosfera va ionosferadan 
tuzilgan. Troposfera at mosferaning yerga yaqin qismi bo‘lib, qalinligi 6 
km (qutbda) va 15-18 km (ekvatorda) ga teng. Yer yuzasidagi eng yuqori 
harorat Liviyada bo‘lib, (soyada 58
0
S), O‘zbekistonda, Tyermizda 
(soyada 50
0
S), eng past kuzatilgan sovuq esa Antarktida (-87
0
S) va 
Yoqutistonda (-71
0
S) kuzatiladi. 
Quyi qatlamlarda «Harorat invyersiyasi» bo‘ladigan (harorat ortib 
boradigan) joylarni hisobga olmaganda, harorat pasayib boradi va 
minimumga yetadi, undan yuqorida esa harorat yana bir oz ko‘tariladi va 
o‘rganilgan balandlikka qadar deyarli o‘zgarmaydi. 
1.1-jadval.Yer sirtidan ko‘tarilgan sari bosim o‘zgarashi: 
Balandlik, 
km 
0 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
Bosim, atm 
762,0 
614,9 
596,5 526,1 
462,7 
406,5 
200,5 
Troposferadan keyin stratosfera qatlami keladi.