Ichki auditni tashkil qilish bo'yicha xalqaro talablari reja

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2. Xalqaro audit standartlari tarkibi
Bozor infratuzilmasining unsurlari, avvalambor, auditorlik firmalari
faoliyatining o’zimizga xos, milliy andozada ishlab chiqarish zaruriyatini 
tug’diradi. Shu bilan birgalikda bozor munosabatlarini jadallashtirishda 
respublikamizning jahon bozoriga chuqurroq integratsiyalashuvi iqtisodiy 
islohotlarni rivojlantirishni, iqtisodiy munosabatlarni yanada kengroq 
amalga oshirish uchun auditorlik faoliyatini xalqaro andozalarga 
moslashtirishni ham taqozo qilmoqda.
Mamlakatimizda asta-sekin auditning milliy andozalari ishlab 
chiqilmoqda. Auditning milliy andozalarini ishlab chiqishda, avvalo, 
xalqaro andozalarga murojaat etiladi. Auditning xalqaro andozalari 
Xalqaro buxgalteriya andozalari bo’yicha qo’mita (XBABQ) tarkibida 
doimiy qo’mita huquqlariga ega bo’lgan Auditorlik amaliyoti bo’yicha 
xalqaro qo’mita tomonidan ishlab chiqiladi. Ushbu qo’mita 1973 yilda 

---

to’qqiz mamlakat, ya’ni Kanada, Avstriya, Germaniya, Frantsiya, 
Yaponiya, Meksika, Niderlandiya, Buyuk Britaniya va AQShning 
professional buxgalteriya tuzilmalari tomonidan ta’sis etilgan.
Auditorlik amaliyoti bo’yicha xalqaro qo’mita Xalqaro buxgalterlar 
federatsiyasi kengashi nomidan audit standartlarini chop etdi, 
shuningdek, audit tekshirishlarini o’tkazish bilan bir vaqtda qo’shimcha 
xizmat ko’rsatish bo’yicha xalqaro standartlarni ishlab chiqdi.
Hozirgi kunda 30 dan ortiq auditorlik faoliyatining xalqaro andozalari 
ishlab chiqilgan. Respublikamizda esa 10 dan ortiq auditorlik 
faoliyatining milliy andozalari ishlab chiqilgan. Bozor munosabatlarini 
erkinlashtirish va uni yanada chuqurlashtirish, iqtisodiy integratsiyani 
rivojlanish sharoitida moliyaviy axborotlarning jahon miqyosida 
amaliyotga keng joriy qilish zaruriy va to’xtovsiz jarayonlardan biri 
hisoblanadi.
Shu bilan birgalikda O’zbekiston suveren davlat sifatida audit 
bo’yicha hukumatlararo va xalqaro professional tashkilotlarga kirishi 
hamda auditning xalqaro andozalarini ishlab chiqishda faol ishtirok etishi 
lozim. Bu esa milliy auditorlik andozalarini xalqaro andozalar bilan 
muvofiqlashtirish imkonini beradi.
Bu tadbirlar oxir-oqibatda respublikamizning jahon iqtisodiy 
integratsiyasiga tobora chuqurroq qo’shilishiga imkon beradi.
Hozirgi kunda auditning xalqaro standartlari ro’yxati quyidagilardan 
iborat:
«Xalqaro audit standartlari va turdosh xizmatlarga izoh» - 100-son 
XAS
«Terminlar glossariysi» - 110-son XAS
«Xalqaro audit standartlarining kontseptual asoslari» - 100-son XAS
«Moliyaviy hisobotlar auditining maqsadi va uni tartibga soluvchi 
asosiY tamoyillar» - 200-son XAS

---

«Audit o’tkazish to’g’risidagi kelishuv xati» - 210-son XAS
«Audit sifatini nazorat qilish» - 220-son XAS
«Hujjatlashtirish» - 230-son XAS
«Aldash va xato» - 240-son XAS41
«Moliyaviy hisobot auditi bo’yicha qonunlar va me’yoriy hujjatlarni 
ko’rib chiqish» - 250-son XAS
«Auditni rejalashtirish» - 300-son XAS
«Biznesni bilish» - 310-son XAS
«Auditda muhimlik» - 320-son XAS
«Tavakkalchilikni va ichki nazorat tizimini baholash» - 400-son XAS
«Kompyuter axborot tizimi sharoitida audit» - 401-son XAS
«Xizmat ko’rsatuvchi tashkilotlar xizmatlaridan foydalanuvchi 
sub’ektlar auditiga doir savollar» - 402-son XAS
«Auditorlik dalillar» - 500-son XAS
«Auditorlik dalillar – aniq moddalarga taalluqli qo’shimcha savollar» 
- 501-son XAS
«Dastlabki moliyaviy hisobot auditida boshlang’ich qoldiqlar 
bo’yicha auditorning ma’suliyati» - 510-son XAS
«Tahliliy amallar» - 520-son XAS
«Auditorlik tanlash va testlashning boshqa tanlash amallari» - 530-son 
XAS 
«Hisob baholashlarning auditi» - 540-son XAS
«Manfaatdor tomonlar» - 550-son XAS
«Kelgusi davr moliyaviy ma’lumotlarini o’rganish» - 560-son XAS
«Uzluksiz faoliyat» - 570-son XAS
«Sub’ekt rahbariyatiga tushuntirish berish» - 580-son XAS
«Boshqa auditorlar ish natijalaridan foydalanish» - 600-son XAS
«Ichki audit xizmati ishini ko’rib chiqish» - 610-son XAS

---

«Ekspert xizmatidan foydalanish» - 620-son XAS
«Moliyaviy hisobot bo’yicha auditorlik xulosasi» - 700-son XAS
«Taqqoslanadigan ko’rsatkichlar» - 710-son XAS
«Tekshirilgan moliyaviy hisobotlarda boshqa axborotlar» - 720-son 
XAS
«Maxsus maqsaddagi audit shartnomasi bo’yicha auditorlik hisobot» - 
800-son XAS
«Istiqbolli moliyaviy ma’lumotlarni tekshirish» - 810-son XAS42
«Moliyaviy hisobotning sharhi bo’yicha kelishuv» - 910-son XAS
«Moliyaviy hisobotga taalluqli amallarni bajarish bo’yicha kelishuv» 
- 920-son XAS
«Moliyaviy ma’lumotlarning kompilyatsiyasi bo’yicha kelishuv» - 
930-son XAS
Auditni xalqaro talablarga muvofiq o’zgartirish keyingi vaqtlarda 
O’zbekiston uchun tobora dolzarb ishga aylanmoqda. Bozor 
munosabatlarini jadallashtirishda respublikamizning jahon bozoriga 
yanada chuqurroq kirib borishi iqtisodiy islohotlarni rivojlantirishni, 
iqtisodiy munosabatlarni yanada kengroq amalga oshirish uchun 
auditorlik faoliyatini xalqaro standatlarga moslashtirishni taqozo 
qilmoqda. Bu borada auditorlik faoliyatining milliy standartlari ishlab 
chiqilmoqda.