Ichki auditni tashkil qilish bo'yicha xalqaro talablari reja

halollik, 
haqqoniylik, 
mustaqillik, maxfiylik va puxta bilimga egalik (kompetentlilik)
. 
Standartlashtiriladigan har bir ob’ekt bo’yicha 100 ta raqam 
(pozitsiya) berilgan. Standartlash ob’ektlari 11 ta bo’lgani uchun jami 
1100 standart ishlab chiqilishi mumkin. Amaliyotda bunday miqdordagi 
standartlar uchun ehtiyoj bo’lmaganligi sababli ularning ko’pchiligidan 
foydalanilmaydi. Masalan, «Rejalashtirish» (300-399) deb nomlangan 
standartlash ob’ekti uchta standartdan iborat: 300-«Rejalashtirish», 310-
«Biznesni bilish», 320-«Auditda jiddiylik». Demak, rejalashtirish 
masalalari bo’yicha yana 7 ta standart qabul qilish mumkin. Bundan 
tashqari, har bir standartga 10 tagacha substandart ochish mumkin. Bizga 
ma’lum bo’lgan manbalar asosida Auditning Xalqaro Standartlarini va 
ularning qisqacha mazmunini quyidagi jadval ko’rinishida keltiramiz. 
Ushbu standartlar xalqaro miqyosda auditorlik faoliyatining sifati va 
mavqeini oshirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Bu standartlar va 
me’yorlar bir qancha sohalar bo’yicha ishlab chiqiladi:

---

a) audit bo’yicha xalqaro me’yorlar;
b) boshqaruv hisobining xalqaro amaliy qoidalari;
v) jamoat sektori bo’yicha xalqaro me’yorlar.
IFAC hisob va auditga doir barcha faoliyatini o’zining komitetlari 
orqali tashkil etadi va amalga oshiradi. Hozirgi vaqtda bular jumlasiga: 
auditorlik amaliyoti bo’yicha komitet, o’qitish bo’yicha komitet, etika 
(axloq) bo’yicha komitet, moliyaviy hisob va boshqaruv hisobi bo’yicha 
komitet, rejalashtirish bo’yicha komitet, jamoat sektori bo’yicha komitet 
va boshqalar kiradi.
Butun dunyo auditorlari mazmunan o’xshash ishni bajarsalarda, har 
bir mamlakatda auditorlik faoliyatini tashkil etish o’zining milliy 
xususiyatlariga ega bo’lishi mumkin. Auditorlik faoliyatining xalqaro 
standartlari va me’yorlari esa u yoki bu mamlakatning milliy standartlari 
va me’yorlarini bekor qilmaydi. 
Ko’plab mamlakatlar (O’zbekiston 1999 yildan boshlab) o’zlarining 
milliy standartlarini va boshqa me’yoriy hujjatlarini ishlab chiqmoqdalar. 
Ular IFACning asosiy talablarini ta’minlash zaruratiga yo’naltirilgan o’z 
auditorlik uslubiyatiga ega. 
Standartlar boshqa normativ hujjatlar kabi quyidagi rekvizitlardan 
tashkil topadi: standart nomeri, amalga kiritilish sanasi, standartning 
qo’llanish sohasi, muammo tahlili va boshqalar.
Auditorlik standartlari 4 xil bo’ladi:
1.Auditning umumiy standartlari;
2.Auditning ishchi standartlari;
3.Hisobot standartlari;
4.Maxsus standartlar.
Auditning umumiy standartlariga quyidagilar kiradi:
Auditning asosiy tamoyillari
Moliyaviy hisobotlar auditining maqsadi va hajmi

---

Auditni o’tkazishga rozilik haqida auditorlik tashkilotining xat-
majburiyatidir.
Auditning ishchi standartlariga quyidagilar kiradi:
Auditni rejalashtirish
Auditorlik isbotlash
Auditni hujjatlashtirish
Audit davomida buxgalteriya hisobi va ichki nazorat tizimini 
o’rganish va baholash
Buxgalteriya hisobotida o’zgarishlar bo’lganida auditorning hatti-
harakati 
Ekspert xizmatidan foydalanish 
Auditorlik tanlash
Audit o’tkazish natijalari bo’yicha iqtisodiy sub’ekt rahbariga 
auditorning yozma axboroti.
Hisobot standartlariga quyidagilar kiradi:
Moliyaviy hisobotni tekshirganligi xususida auditorlik hisoboti
Buxgalteriya hisoboti to’g’risida auditorlik xulosasini tuzish tartibi
Auditorlik xulosasini imzolash sanasi va buxgalteriya hisoboti 
tuzilgan va taqdim qilingandan keyingi sanadan yuz beradigan voqealarni 
aks ettirish.
Maxsus standartlarga quyidagilar kiradi:
Bank auditi bo’yicha maxsus standartlar
Sug’urta faoliyati auditi bo’yicha maxsus standartlar
Bojxona auditi bo’yicha maxsus standartlar.
Bu standartlarda auditorlik tekshiruvini o’tkazish hamda auditorlik 
xulosasini tuzishning asosiy qoidalari ifodalanadi. Bular yordamida 
auditor auditorlik tekshiruvining hajmi va ko’lamini, shuningdek, 
muayyan uslubini tanlashi mumkin.

---

Shu bilan birgalikda audit standartlari auditorlik tekshiruvi sifatini 
baholovchi mezon bo’lib xizmat qiladi.