Toshkent davlat yuridik universitetining akademik halollik va tadqiqot etikasi kodeksi

XI. Tadqiqot metodologiyasi va huquqiy tadqiqot modellari 
98. Tadqiqotchi tomonidan tadqiqot olib borishda qoʻllaniladigan barcha 
usullar va vositalar “tadqiqot metodlari” deb yuritiladi. Ular tadqiqotchi 

---

36 
tomonidan maʼlumotlarni yigʻish va qayta ishlashda foydalaniladigan usullar, 
(shu jumladan texnik) vositalar boʻlib, maʼlumotlar va maʼlum boʻlmagan 
faktlar (xulosalar) oʻrtasidagi munosabatni oʻrnatish va baholash jarayonida 
ishlatiladi. Tadqiqot metodlari yordamida tadqiqot xulosalari, bu orqali esa 
tadqiqot natijalarga erishiladi.
99. Maʼlumotlar (dalillar)ni toʻplash va ularni qayta ishlash uchun 
ishlatilishi mumkin boʻlgan usul va vositalar yigʻindisi “tadqiqot 
metodologiyasi"ni 
shakllantiradi. 
Boshqacha 
aytganda, 
tadqiqot 
metodologiyasi tadqiqot “yoʻli” boʻlib, u yordamida tadqiqot muammosi tizimli 
ravishda hal qilinadi va u ilmiy tadqiqot qanday amalga oshirishni oʻrgatuvchi 
fan hisoblanadi. Tadqiqot metodologiyasi — bu protsedura qoidalari toʻplami 
boʻlib, tadqiqot oʻtkazish usullarini oʻz ichiga olibgina qolmay, ularni qoʻllash 
qoidalarini ham oʻrgatadi. Tadqiqot metodologiyasi tadqiqot usuliga qaraganda 
keng tushuncha boʻlib, u yordamida tadqiqot nima uchun olib borilganligi, 
tadqiqot muammosi qanday aniqlanganligi, gipoteza (haqiqat yoki haqiqat 
emasligini isbotlash uchun taklif qilingan gʻoya) qanday yoʻl bilan va nima 
uchun belgilangani shuningdek, nima uchun tadqiqotchi oʻzining ilmiy 
izlanishida maʼlum bir usul yoki texnik vositadan foydalanganini va nima uchun 
foydalanmaganini yoritib berishi kerak boʻladi. Bu, tadqiqot natijalarini nafaqat 
tadqiqotchining oʻzi, balki boshqalar tomonidan ham baholashga imkon 
yaratadi. 
100. Tadqiqot metodologiyasi quyidagi afzalliklarga ega: 
tadqiqotchida oʻz tadqiqot muammosini ilmiy jihatdan shakllantirish 
qobiliyatini shakllantiradi;
tadqiqot muammosini tubdan anglash va uning yechimini izlashda xolis 
boʻlishga oʻrgatadi; 
tadqiqotchi oʻz tadqiqotini samarali va yaxshiroq bajarishga koʻmak 
beradi;
tadqiqotining har bir bosqichida oqilona qarorlar qabul qilish imkonini 
beradi. 
tegishli tadqiqot metod(lar)ini tanlash va undan (ulardan) oqilona va 
samarali foydalanish imkonini yaratadi; 
tadqiqotchi maʼlumotlarni oqilona, xolislik va ishonch bilan tahlil qilish 
shuningdek, ularni sharhlash qobiliyatini takomillashtiradi; 
tadqiqotchi va/yoki boshqalarning tadqiqot natijalarini xolisona 
baholash va tadqiqot natijalaridan ishonchli tarzda foydalanishga sharoit 
yaratadi; 
yangi bilimlarni oʻzlashtirishning qulay yoʻlini topishga xizmat qiladi. 

---

37 
101. Huquqiy tadqiqotchi, asosiy mavzu va tadqiqot maqsadlariga qarab 
tadqiqot vositalari va usullariga murojaat qiladi. Ushbu tadqiqot modellari 
asosida boshqalarnikidan farq qiladigan tadqiqot olib borish imkoni boʻladi. 
Quyida mazkur modellari haqida quyida soʻz yuritiladi (Models of legal 
research).
102.