|
Shoh udirki – olmaydi-yu, berai, gado uldirki – sochmaydi-yu teradi. Har kim qanoatga
odatlangan bo‘lsa, shohlik-gadolik tashvishini bilmaydi
”. Mazkur matnni sintaktik tahlil qiling.
J: Tashvishini bilmaydi- kesim, ot va fe'l bilan ifodalangan, bo'lishsizlik, zamon, shaxs son.
So'rog'i: nimani bilmaydi?. To'ldiruvchiga bog'langan.
34“
Qanoat bir qo‘rg‘onki, unga kirsang, nafsning g‘alvasidan qutilasan
”. Mazkur matnni
sintaktik tahlil qiling.
J: Nafsning qaratqich aniqlovchi, ot bilan ifodalangan, qaratqich kelishigi bn, so'rog'i: kimning
35“Qanoat bir cho‘qqiki, unga chiqsang, do‘st-dushmanga muhtojlikdan xalos bo‘lasan”
.
Mazkur matnni sintaktik tahlil qiling.
J: Xalos bo'lasan- kesim,birikmali fe'l kesim, qo'shma fe'l, ot+bo'l, aniq nisbatdagi fel bn
ifodalangan, so'rog'i: nima bo'lasan? To'ldiruvchidan kn kelgan.
36“
El aybini ayturg‘a birovkim, uzatur til, O‘z aybini fosh aylagali til uzotur, bil”
. “Mahbub-ul
qulub”dan olingan mazkur matnni fonetik tahlil qiling.
J: Aybini- a,i harfi: old qator, yuqori tor,quyi keng,lablanmagan unli
9
B: lab lab, portlovchi, jarangli
N: til oldi,portlovchi, jarangli
Y: til o'rta, sirg'aluvchi,jarangli
37“
Oltin, kumush etma kasb davlat kunidin, Kim tortar adab ulusni davlat tunidin, Gar yo‘qdir
adab ne sud oltin uni din, Elning adabi xushroq erur oltundin
”. “Mahbub-ul qulub”dan olingan
mazkur matnni fonetik tahlil qiling.
JAVOB: Oltin, kumush etma kasb davlat kunidin, Kim tortar adab ulusni davlat tunidin, Gar
yo'qdir adab ne sud oltin uni din, Elning adabi xushroq erur oltindir.
Fonetik tahlil
1 Matnda
Unli tovushlar: 49ta
Undosh tovushlar: 70ta
Unlilar tasnifi
Old qator: i, e, a
Orqa qator: u, o', o
Yuqori tor: i, u
O'rta keng: e , o'
Quyi keng: a, o
Lablangan: u , o', o
Lablanmagan: i , e, a
Undosh tovushlar tasnifi
1 Hosil bo'lish o'rniga ko'ra
Lab- lab: m, b
Lab - tish v
Til oldi: l t, n, sh, s, d, r
Til o'rtasi: mavjud emas
Til orqa: k, g, ng
Chuqur til orqa: q, x
Bo'g'iz undoshi: mavjud emas
2 Hosil bo'lish usuliga ko'ra:
Portlovchilar: b, d, g, ng, m, n, k, q
Sirg'aluvchilar: v, l, r, x, sh, s
3 Ovoz va shovqinning ishtirokiga ko'ra Sonorlar: m, n, ng, l, r
Shovqinlilar: b, v, t, sh, s, d, k, g, ng, q, x
38"Saxovatsiz kishi - yog‘insiz abri bahor va royihasiz mushki totor. Mevasiz yig‘och hamonu
o‘tun hamon va yog‘insiz bulut hamonu tutun hamon. Saxosiz kishi birla gavharsiz sadafning bir
hukmi bor. Dursiz sadaf bila o‘lub qurug‘on ne e’tibor.Bahil behishtqa kirmas agar sayyidi
Qurashiy bo‘lsun va saxiy tamug‘i bormas, agarchi bandai habashiy bo‘lsun. Saxiy bulutdur -
ishi xirmon, balki maxzan bermak. Baxil mo‘rdur -da’bi xo‘sha balki dona termak. Himmat
ahlig‘adur saxovat ixtisosi va bu ikki sharif sifat valoyat xosi”.
“Mahbub-ul qulub”dan olingan
mazkur matndagi tushunilishi qiyin so‘zlarni topib izohlang.
JAVOB: Tushunarsiz so'zlar :
Abri bahor- bahor buluti
Royihasiz - hidsiz
Mushki totor - qimmatbaho mushk
Tamug'i- do'zax
Maxzan - xazina
Mo'r - chumoli
Valoyat xosi – valiylik
39“Birta o‘tmakni ikki bo‘lub, yarmin bir ochg‘a berganni saxiy de; o‘zi yemay barin muhtojga
berganni axiy de”.
“Mahbub-ul qulub”dan olingan mazkur matnni fonetik tahlil qiling.
JAVOB: Matnda :
Unli:35 ta
Undosh:49 ta
Unlilar tasnifi
Old qator: i, e, a
Orqa qator: u, o', o
Yuqori tor: i, u
O'rta keng: e , o'
10
Quyi keng: a, o
Lablangan: u , o', o
Lablanmagan: i , e, a Undosh tovushlar tasnifi
1 Hosil bo'lish o'rniga ko'ra
Lab- lab: m, b
Lab - tish mavjud emas
Til oldi: r,t,n,l,ch,s,d,z,j
Til o'rtasi: y
Til orqa: k, g,
Chuqur til orqa: x,g`
Bo'g'iz undoshi: h
2 Hosil bo'lish usuliga ko'ra:
Portlovchilar: b,d,g,m,k,q,t
Sirg'aluvchilar: l,x,,h, r ,s
3 Ovoz va shovqinning ishtirokiga ko'ra Sonorlar: m,n ,l,r
Shovqinlilar: b, d, m, n, t, x , h , k , g
Jaranglilar: b , d , m , n , g , l , r , g`, y , z
Jarangsizlar: x , ch , sh , s Bo`g`inlar :35 ta Ochiq:16 ta Yopiq : 19 ta Izoh : Matnni
bo`g`inlarga bo`lib , urg`usini qo`yib qo`yasiz.
40“
Do'stlaringiz bilan baham: |
