Farmokognoziya oxiri p65

Kanakunjut urug‘ining kunjarasi zaharli.
Undan azot
saqlovchi o‘g‘it sifatida foydalaniladi.
Ishlatilishi.
Kanakunjut moyi tibbiyotda eng yaxshi surgi
dori sifatida ishlatiladi, shuningdek, ginekologiyada hamda
ko‘z kasalliklari, yaralar, tananing kuygan yeri, leyshmanioz
va boshqa teri kasalliklarini davolashda qo‘llaniladi. Kana-
kunjut moyi soch o‘sishiga yordam beradi. Moy past bosimda,
240—300°C da qizdirilsa, tarkibidagi ritsinol kislota parcha-
lanib, geptaldegid enantol va undetsilen kislota hosil bo‘ladi.
Undetsilen kislota fungitsid (parazit zamburug‘larni o‘l-
diradigan) xossaga ega bo‘lganidan teri kasalliklari — der-
matozlar hamda psoriaz kasalliklarini davolashda qo‘llaniladi.
Dorivor preparatlari.
Kanakunjut moyi, moy emulsiyasi,
urug‘dan tayyorlangan pasta va undetsilen kislotadan tayyor-
langan surtma. Undetsilen kislota teri kasalliklari — dermatoz
va psoriazni davolashda ishlatiladigan, „sinkundan“ va „un-
detsin“ surtmalari hamda „dustundan“ kukuni tarkibiga kiradi.
Bundan tashqari, kanakunjut moyi Vishnevskiy surtmasi va
elastik kolodiy tarkibiga ham kiradi. Moy sovun olishda, tex-
nikada esa motorlarni moylashda, plastmassa, linoleum hamda
boshqa materiallar tayyorlashda ishlatiladi.
Kanakunjut moyining past haroratda qotishi, spirtda
erishi, nihoyatda yopishqoqligi hamda surgi xususiyati uning
tarkibida oksiolein — ritsinol kislota borligiga bog‘liq. Moy
yuqori haroratda qizdirilsa, ritsinol kislota gidroksil guruhini,
moy esa yuqorida aytib o‘tilgan xossalarini yo‘qotadi. Shu
sababdan moyini ovqatga ishlatish uchun kanakunjut Xitoyda
va Hindistonda ko‘p ekiladi.
BODOM URUG‘I VA MOYI – SEMINA ET OLEUM
AMYGDALARUM
O‘simlikning nomi.
Bodom — Amygdalus communis L.,
ra’noguldoshlar — Rosaceae oilasiga kiradi.
Bodom daraxtining bo‘yi 2—5, ba’zan 8 m bo‘ladi. Novda-
lari qizil-jigarrang, shoxlarining po‘stlog‘i kulrang-qo‘ng‘ir, ta-

---

95
nasiniki esa qoramtir. Bargi oddiy, lansetsimon yoki ensiz elliðs-
simon, o‘tkir uchli, cheti esa o‘tmas, mayda tishsimon bo‘lib,
bandi bilan poyada ketma-ket o‘rnashgan. Gullari oq yoki och
pushti rangda bo‘lib, shoxlarida yakka-yakka joylashgan. Gul-
qo‘rg‘oni murakkab, to‘g‘ri, kosacha va tojbarglari 5 tadan,
birlashmagan, otaligi ko‘p sonli, onalik tuguni yuqorida joy-
lashgan. Mevasi — qiyshiq yoki cho‘ziq tuxumsimon danakli
meva. Bodomning ikki xili uchraydi, ularni faqat mag‘izining
achchiq-chuchukligiga qarab ajratish mumkin; chuchuk bo-
dom — Amygdalus communis L. varietas dulcis D.S., va achchiq
bodom — Amygdalus communis L. varietas amara D. C.
Bodom fevral-aprel oylarida, barg chiqarmasdan oldin gul-
laydi, mevasi iyun-iyul oylarida pishadi.