Farmokognoziya oxiri p65

O‘simlikning hamma qismi zaharli!
Mahsulot bahorgi adonisga o‘xshash tayyorlanadi.
O‘simlikning yerustki qismi tarkibida yurak glikozidlari (si-
marin, K-strofantin-
β
, adonidin va boshqalar), flavonoidlar,
saponinlar bor. Bu o‘simlikning farmakologik ta’siri Toshkent
davlat tibbiyot institutining farmakologiya kafedrasida o‘rganildi
va 70 LED ta’sirga ega ekani aniqlandi.
2. 
Amur adonisi
— ko‘p yillik o‘t o‘simlik bo‘lib, Uzoq
Sharqda o‘sadi. Amur adonisining biologik faolligi ancha yuqori,
undan yurak glikozidlari ajratib olingan.
3. 
Sibir adonisi
— ko‘p yillik o‘t o‘simlik bo‘lib, Rossiyaning
Yevropa qismini janubiy tumanlarida va Sibirda o‘sadi. Bu
o‘simlikning biologik faolligi bahorgi adonisga qaraganda
ancha past bo‘lsa ham tibbiyotda ishlatish uchun tayyorlanadi.
4. 
Tyanshan adonisi
— Markaziy Tyanshanning tog‘ cho‘l-
larida o‘sadi. Turkiston adonisiga ancha o‘xshaydi. Undan, asosan
poyasining sochilib o‘sishi va bargining ko‘proq ajralgan bo‘lishi
bilan farq qiladi.
O‘simlikning hamma qismida (ko‘proq yerustki qismida)
10 tadan ortiq yurak glikozidlari (strofantidin, simarin, K-
strofantin- 
β
va boshqalar) hamda flavonoidlar, adonit spirti,
kumarinlar va saponinlar bo‘ladi.

---

223
MARVARIDGUL YERUSTKI QISMI – HERBA
CONVALLARIAE, BARGI VA GULI – FOLIA CONVALLARIAE
ET FLORES CONVALLARIAE
O‘simlikning nomi.
May marvaridguli — Convallaria majalis
L., Zakavkazye marvaridguli — Convallaria transcaucasica Utkin
ex Grossh., Keyske (Yapon) marvaridguli — Convallaria keiskei
Miq., lolaguldoshlar — Liliaceae oilasiga kiradi (51-rangli rasm).
Marvaridgul turlari ko‘p yillik, bo‘yi 15—30 sm ga yeta-
digan o‘t o‘simlik. Ildizpoyasi yer ostida gorizontal joylashgan,
bo‘g‘imli va shoxlangan, bo‘g‘imlaridan ko‘pgina mayda ildizlar,
yer ustiga ildizoldi barglari va gul o‘qi o‘sib chiqadi. O‘simlikning
pastki qismi 3—6 tagacha och pushti, pardasimon tangacha bilan
o‘ralgan. Ildizoldi barglari 2 (ba’zan 3) ta, elliðssimon, o‘tkir
uchli, tekis qirrali va yoysimon tomirlangan. Uch qirrali gulo‘qi
siyrak shingil to‘pgul bilan tamomlanadi. Gullari oq, yoqimli
hidli, pastga qaragan, oltita birlashgan tojbargidan iborat. Otaligi
6 ta, onalik tuguni uch xonali, yuqoriga o‘rnashgan. Mevasi —
to‘q sariq-qizil rangli, sharsimon, sersuv va ko‘p urug‘li ho‘l
meva. Aprel-iyun oylarida gullaydi, mevasi avgust-sentabrda
yetiladi.