S. J. Razzaqov Namangan muhandislik-qurilish instituti

M
kuy.qur.
=S T R
i
 R
o
; 
bu erda: 
S-kuydirish qurilmasining pasport bo‘yicha bir soatda ishlab chiqarishi, 
keramzit M500; m
3
/soat (bir barabanli pech 2,5×40 – 10,8; qurilma SMS-197-
12,4; ikki barabanli pech 2,5×20/3,5×24-13,3); 
T-ishchi vaqtining yillik zaxirasi, T=8760soat; 
R
u
-ishchi vaqti yillik zaxirasidan foydalanish koeffitsienti, R
u
-2,5×40m li 
pech va SMS-197 qurilmasi uchun 0,92; ikki barabanli pech uchun 0,86;
R
o
-mahsulot chiqishining xajmiy koeffitsienti, keramzitning uyilma zichligi 
bo‘yicha markasini xisobga olgan xolda (R
o
-1,0 marka M500; M400 uchun -1,15; 
marka M600 uchun – 0,85). 
Keramzit ishlab chiqarishda yaxshi ko‘pchiydigan gilli xomashyo 
nisbatan kam bo‘lganligi sababli, o‘rtacha va kam ko‘pchiydigan xomashyolardan 
foydalanishda issiqlik ishlov berish rejimini optimallashtirish kerak. Bunga 
erishishda xalqasimon pechlardan foydalaniladi, bu erda keramzitni kuydirish 
xarakatsiz monoqavatda amalga oshiriladi. Kuydirish qurilmasi xalqasimon pech, 
isitish va sovitishdan iboratdir. Xalqasimon pech (rasm.1.1 aylanuvchi qavatdan 
iborat bo‘lib (metall platformalar bilan qoplangan), olovga bardoshli va 
issiqlikdagi ximoyalovchi g‘ishtdan tayyorlangan bo‘lib, xarakatsiz xalqasimon 
o‘zakda joylashgan bo‘ladi. 

---

130 
6 7 8 9 10 11 12 13 
Rasm 7.6 Xalqasimon pechli kuydirish qurilmasi:
1-xalqasimon pech; 2- 
aylanuvchi qat; 3-gorelka; 4-gazo‘tkazgich; 5-pech o‘tkazgichi; 6-aerojelob 
sovitgich; 7-qabul bo‘limi; 8-yuklash; 9-tutun chiqargich; 10-tutun chiqargich; 11-
qavat tayyorlovchi; 12-quritish barabaniga gaz uzatgich; 13-yuqori bosimli 
ventilyator;14-tutun chiqarish shaxtasi; 15-xavo kollektori 
Xalqasimon pechning o‘rtacha diametri 11,25-20m, aylanuvchi qat eni 2,4 
yoki 2,7m, uzunligi esa 36-70m. Bundan kelib chiqib aylanuvchi qat yuzasi 86-
161m
2
ni tashkil etadi. Gorelkalar kuydirish zonasi kanalining tashqi va ichki 
tomonlariga (62 dona) o‘rnatiladi. Qatlam tayyorlagichda 200-300
0
S isitilgan va 
qizdirilgan granulalar, pechning qizigan aylanuvchi qatiga uzatiladi, u erda qatning 
aylanish tezligi (12 yoki 7,5 ayl/soat) dan kelib chiqib 5 yoki 8min ichida 
ko‘pchiydi. 
Harakatlanmaydigan keng qatlamda granulalarni tezda (350-400
0
S -minut) 
issitish xaroratidan ko‘pchish xaroratigacha qizdirish optimal kuydirishning
texnologik rejimi-termik ta’sir bo‘yicha amalga oshiriladi, bu esa barcha turdagi 
gil xomashyolar uchun qo‘llaniladi. 

---

131 
Natijada olingan keramzitning uyilma zichligi bir barabanli pechda 
kuydirishga nisbatan 25-40% kam bo‘ladi.