S. J. Razzaqov Namangan muhandislik-qurilish instituti

Keramzit xom granulalarga termik ishlov berish - isitish, kuydirish va 
sovitish
Xom granulalarni quritish pishirishda ishlatiladigan aylanma pechlarda yoki 
alohida quritish agregatlarida amalga oshiriladi. Bu uncha katta bo‘lmagan 
o‘lchamlardan (6-14mm) granulalarni quritish rejimi olinadigan keramzit sifatiga 
jiddiy tasir etmaydi. Bitta aylanma pechda xam isitish va quydirish ishlarini birga 
bajarilishi bevosita xom granulalar ishlab chiqaruvchi qurilmaning ishlashiga 
bog‘liq. Texnologik nuqtai nazardan pechlarning to‘xtovsiz ishlashi uchun xom 
granulalar zaxirasi mavjud bo‘lishi kerak. SHu sababli granulalar quritish 
barabanida dastlab quritiladi, natijada ularning mustahkamligi ortadi va uzaro 
elimlanib qolishini oldini oladi. Barabanda granulalar aylanishida yumaloq shaklni 
oladi va undagi yoriqlar yopiladi. Korxonalarda diametri 2,2 va 2,8m, uzunligi – 
14m bo‘lgan quritish barabanlari keng qo‘llaniladi.
SHu bilan birga qatlam tayyorlovchi samarali quritish agregatlari (rasm.7.1.) 
keng qo‘llanilib, ularda xom granulalar nol namlikkacha va pishirishdan oldin 
quritiladi. Qatlam tayyorlovchi quritish agregati balandligi taxminan 10m li 
vertikal konstruksiyali ko‘rinishda bo‘lib, qabul bunkeri, ikkita qiya panjara (xom 
granulalar o‘z-o‘zidan xarakatlanadi), yukni tushirish barabanidan iborat bo‘ladi. 

---

124 
Xom granulalarni quritish pechdan chiqayotgan issiq gazlar hisobiga amalga 
oshiriladi, rasmda yo‘naltiruvchi chiziqlar bilan qo‘rsatilgan. Gazlar dastlab pastki 
panjaradagi material orasidan o‘tadi, so‘ngra sirkulyasion tutun so‘ruvchi 
yordamida yuqori panjaraga, qolgan qismi esa pastga yuboriladi. 

Rasm.7.1. Qatlam tayyorlovchi:
1- korpus; 2-qabul bunkeri; 3- material 
miqdorini ko‘rsatuvchi; 4- yuqori qiya panjara; 5-pastki qiya panjara; 6- 
termopara; 7- to‘kuvchi baraban 
Keramzit xom granulalarini quritish aloxida quritish agregatlarida yoki 
pishirish uchun mo‘ljallangan aylanma pechlarda amalga oshiriladi. Bitta aylanma 
pechda quritish va pishirishni birgalikda bajarish xom granulalarni tayyorlovchi 
qurilma va pechning tanafussiz ishlashiga bog‘liq. Optimal rejimda gilli 
granulalarni pishirish keramzit olish texnologik jarayonining asosiy qismi 
xisoblanadi. Gilli granulalarning ko‘pchishi bevosita aktiv gazlarning chiqishi va 
gilning piroplastik xolatga o‘tishi bilan mos kelishi shart. Oddiy sharoitda gilni 
kuydirishda gaz xosil bo‘lishi nisbatan past xaroratda sodir bo‘ladi, piroplastikka 
nisbatan. Masalan, magniy karbonatning dissotsiatsiyasi- 600 
0
S gacha, kalsiy 
karbonatining dissotsiatsiyasi(bo‘linishi)- 950 
0
S gacha, gilli minerallarning 
degidratatsiyasi esa 800
0
Sgacha xaroratda amalga oshadi. Organik birikmalarning 

---

125 
yonishi past xaroratda boshlanadi, temir oksidlarining tiklanish reaksiyasi esa- 900 
0
S da yuz beradi. Gilli granularning piroplastik xolatga o‘tishi- 1000 
0
S yuqori 
xaroratda yuz beradi.