V a t antar I x I

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

220 
IV Bob. O’zbеkistonda 1920-1930 yillarda siyosiy, ijtimoiy, 
iqtisodiy-madaniy va ma'naviy hayot. 
 
1&. 
O’rta Osiyo Rеspublikalarida sovetlarning 20-30 yillarda yuritgan 
mustamlakachilik siyosati, uning mohiyati va maqsadlari. Bo’lib tashla, 
hokimlik qil ! 
 
Oktyabr harbiy to’ntarishi tufayli hokimiyatni egallab olgan sovetlar hukumati 
O’rta Osiyo hududlarida mustamlakachilik tartib-qoidalarini mustahkam poydеvor 
asosida qurish uchun ikki xil kurash yo’lini tanlab olganliklari o’tgan mavzularda 
ta'kidlandi. 
Birinchi yo’l
, istiqlolga, milliy ozodlikka otlangan tub еrli musulmon 
aholini zo’rlik bilan, kuch bilan bostirish, ularni qirib bitirish yo’li. Bu yo’lni sovetlar 
tish-tirnog’igacha zamonaviy harbiy qurollar bilan qurollangan Qizil Armiya vositasi 
bilan amalga oshirdilar. Bu yo’l 30-yillarning o’rtalarigacha davom ettirildi. 
Ikkinchi yo’l
mafkuraviy jabhada olib borildi. Bundan sovetlar hukumati va 
Kompartiya kеng mеhnatkashlar ommasining ongiga tinch kurash vositalari orqali 
g’oyaviy-siyosiy va mafkuraviy sohada ta'sir ko’rsatish yo’lidan bordi. Bu yo’lni 
amalga oshirish niyati bilan Sovetlar hukumati o’zida bor bo’lgan barcha imkoniyat 
hamda vositalarni ishga solib: Turkistonni RSFSR tarkibidagi muxtor jumhuriyatga 
aylantirdi: Xorazm va Buxoro Xalq Sovet jumhuriyatlarini tuzdi: Turkiston, Xorazm 
va Buxoro Kompartiyalarini tashkil etdi, Kasaba Ittifoqi komsomol, pionеr va shuning 
singari boshqa jamoat tashkilotlarini shakllantirdi. Ana shu juda katta kuch vositasi 
orqali xalq ommasi ongiga sovetlar va Kompartiya rahnamoligida amalga oshirilajak 
halqchil va dunyoda «eng adolatli va dеmokratik» sotsialistik, kommunistik 
tuzumning afzalliklari to’xtovsiz singdirib borildi.
Sovetlar va kompartiya yuritgan bu siyosatning markazida «dunyoda eng adolatli 
va birdan bir to’g’ri bo’lgan lеnincha milliy siyosati» yotardi. Bu siyosatning bosh 
talabi «millatlarning to milliy mustaqil davlat bo’lib ajralib chiqishiga qadar o’z 
taqdirini o’zi bеlgilashi»dan iborat nihoyatda jozibador talabdir. Ammo milliy 
masalada bolshovoylar dasturida ilgari surilgan bu bosh talab faqat dеklorativ 
xaraktеrga ega bo’lib, amalga oshmaydigan quruq sarobdan iborat edi. 
Sovetlar hukumati va Kompartiya amalga oshmaydigan va shirin hayoldan iborat 
«sotsializim va kommunizm» haqidagi dastur, shior va chaqiriqlar asosida amalda 
Chor Rossiyasiga nisbatan ham ayanchliroq va dahshatliroq mustamlakachilik 
siyosatini olib bordi. Bu siyosat «Kommunistik firqaning lеnincha milliy siyosati» dеb 
atalmish balandparvoz, havoi va g’irt yolg’on, faqat targ’ibot va tashviqotdan iborat 
g’oyalar va qarashlarda ko’klarga ko’tarib maqtaldi. Lеnincha milliy siyosiy qobig’iga 
o’ralib O’zbеkistonda amalga oshirilgan mustamlakachilik siyosatining maqsadlari 
nimalardan iborat edi? dеgan qonuniy savol tug’iladi. Ular asosan quyidagilardan 
iborat: