Mavzu: Biologiya fanidan laboratoriya ishlarini o‘tkazish metodikasi Ishdan maqsad

7-sinf biologiya (zoologiya). 
1-laboratoriya mashg‘uloti. 
Mavzu:Tufelkaning 
tuzilishi. 
Harakatlanishi va ta’sirlanishini 
o‘rganish. 
Maqsad:
Infuzoriya tufelkani mikropreparat orqali o‘rganish, bir hujayrali 
hayvonlarning tuzilishi va hayot tarzi, harakatlanishini kuzatish, mustaqil 
mikropreparat tayyorlash va mikroskop bilan ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirish, 
oddiy amyoba, yashil evglena va infuzoriya tufelkasining hujayraviy tuzilishini 
o‘zaro taqqoslash. 
Kerakli jihozlar:
O‘quv laboratoriya mikroskopi, preparoval to‘plam 
(pinset, skalpel, preparoval nina), polipropilen o‘lchov idishlar to‘plami, buyum 
oynasi, qoplag‘ich oyna, filtr qog‘ozi, tomizgich, petri kosachasi, biologiya 
xonalari uchun kimyoviy reakivlar to‘plami (sirka kislota, osh tuzi), infuzoriya 
tufelkasi kulturasi. 
Ishni bajarish tartibi: 
1.
Mikroskop ish holatiga keltiriladi. Buning uchun mikroskop stol chetidan 3-4 
sm uzoqlikda, shtativga qaratib joylashtiriladi. 
2.
Pichan ivitmasi kulturasidan infuzoriya tufelkasi vaqtinchalik mikropreparati 
tayyorlanadi. 
3. Infuzoriya tufelkasi kulturasi oldindan tayyorlab olinadi. 
4. Buyum oynasiga tomizgich yordamida tayyorlangan kulturadan bir-ikki tomchi 
olib tomiziladi va qoplag‘ich oyna bilan yopiladi, chetidagi ortiqcha suv filtr 
qog‘ozi yordamida shimdirib olinadi. 
5. Tayyorlanagan vaqtinchalik mikropreparat buyum stolchasiga qo‘yiladi va 
mikroskopda kuzatiladi. 
6. Kuzatishlar davomida infuzoriya tufelkasining tana shakli, og‘iz oldi 
chuqurchasi o‘rganiladi, harakatlari kuzatilib, uning katta va kichik yadrosi, ovqat 
hazm qilish va qisqaruvchi vakuolalari aniqlanadi, kuzatishlardan so‘ng daftarga 
infuzoriya tufelkasining tuzulishi chiziladi, kuzatilgan tana qismlarining nomlari 
yozib qo‘yiladi. 
7. Buyum oynasidagi tufelkali pichan ivitmasi tomchisiga sirka kislotasi yoki osh 
tuzining eritmasidan bir tomchi tomiziladi, tomchi buyum oynasi bilan yopiladi va 
mikroskopning katta obyektivida kuzatiladi, tufelka tanasidan otilib chiqayotgan 
kuyduruvchi tanachalari topiladi va tuzilishi o‘rganiladi. 

---

1-topshiriq varaqasi. 
Sodda hayvonlar tuzilishining qiyosiy tavsiflari 
Organoidlar 
Oddiy amyoba 
Yashil evgelena 
Infuzoriya 
tufelkasi 
Hujayra qobig‘i 
Yumshoq va yupqa 
Qattiq va qayishqoq 
Kipriklar bilan 
qoplangan qobiq 
Yadrolari soni 
1 
1 
2 
Harakatlanish 
organoidlari 
Soxta oyoqlari 
Xivchini 
Kipriklari 
Oziqlanish tarzi 
Geterotrof 
Avtotrof, geterotrof 
Geterotrof 
Qisqaruvchi 
vakuoli 
+ 
+ 
+ 
Xromotofori 
- 
+ 
- 
Og‘iz teshigi 
- 
- 
+ 
Halqumchasi 
- 
- 
+ 
Hazm qilish 
vakuolasi 
+ 
- 
+ 
Chiqaruv teshigi 
- 
- 
+ 
Ko‘zchasi 
- 
+ 
- 
Hujayra tanachalari 
- 
- 
+ 
Harakat 
organoidlari 
- 
+ 
+ 
Yolg‘on 
oyoqchalari 
+ 
- 
- 
Kiprikchalar 
- 
- 
+ 
xivchinlar 
- 
+ 
-