Реферат мавзу: Шахс социологияси. Девиант ҳулқ-атвор

Шахснинг асосий хислатлари, булар: 
- онглилик; 
- маънавий бойлик; 
- ижтимоий муносабатлар; 
- жамиятга нисбатан нисбий мустақиллик; 
- жавобгарлик. 
Инсоннинг ижтимоий сифатларини белгиловчи омиллар: 
1) ижтимоий мақсади: 
а) эгаллаб турган мақоми; 
б) бажараѐтан ижтимоий роли; 
в) нормалар ва қадриятлар; 
- маданият; 
- инсон фойдаланадиган белгилар тизими; 
- билимлар; 
- билим ва махсус тайѐргарлик даражаси; 
- ижтимоий-психологик ўзига хосликлар; 
- ечимни қабул қиладиган мустақиллик; 
- фаоллик. 
Девиант хулқ-атвор социологияси. 

---

 Жамиятда ўрнатилган ижтимоий меъѐрлардан четга чиқи ҳолатларини 
ўрганувчи 
девиант 
хулқ-атвор 
социологияси 
Ўзбекистонда 
ўрганилмагансоҳадир. Фақат турли соҳа мутахассислари девиант хулқ-
атворнинг турли кўринишларини ўз тадқиқот объектлари доирасида 
ўрганганлар. Республика файласуфлари Х. Шайхова, Назаров, М. 
Холматова, Н. Комилов (шахс тарбиясида маънавий-ахлоқий тарбия 
масалалари), ҳуқуқшунослар А. Қуламетов, Й. Каракетов, М. Усмоналиев 
(жиноятчилик, жумладан, ўсмирлар жиноятчилиги масалалари), психолог 
олимлар Ў. Шоумаров, Н. Сокинов, С. Ахунжанова, З. Қодирова, Э. Усмонов, 
Б. Умаров (ўз жонига қасд қилиш ва жиноятчилик муаммоларининг руҳий-
психологик асослари), педагог - олимлар О. Мусурмонова, Д. Ж. 
Шариповаларнинг (оилада баркамол шахсни тарбиялаш ҳамда гиѐўвандлик, 
ичкиликбозлик, чекиш каби иллатларни олдини олиш муаммолари) олиб 
борган илмий ишларини шулар жумласига киритиш мумкин. 
Жамиятда инсонлар фаолияти, хатти-ҳаракатлари ва хулқ-атворларини 
ижтимоий меъѐрлар бошқаради. Ижтимоий меъёр жамият бошқарувининг 
ажралмас қисми бўлиб, шахс ѐки ижтимоий гуруҳ хулқ-атворини муайян 
ижтимоий муҳитга мослаштирувчи қоидалар мажмуидир. Ижтимоий 
меъѐрнинг бир неча турлари мавжуд бўлиб, ҳуқуқий, ахлоқий, диний ҳамда 
урф-одатларга оид меъѐрлар шулар жумласидандир. Ижтимоий меъѐрнинг 
афзаллиги шундаки, ѐшлигиданоқ муайян меъѐрларга мослаштириб борилган 
шахслар кўпчилик томонидан қабул қилинган тамойиллар доирасидан четга 
чиқмайди ва бошқалардан ҳам шуни кутади. Жамият тараққий этиб борган 
сари ўрнатилган меъѐрлар ҳам эскириб боради ва янги меъѐрлар ўрнатилади. 
Янги меъѐрларни ўрнатиш жараѐни жамиятда ўрнатилган мавжуд меъѐрлар 
доирасини кенгайтириш ва ўзгартишдан 
иборатдир. Жамият тараққиѐтига хизмат қилмасдан, балки унга тўсиқ 
бўлувчи меъѐрдан 

---

оғиш ҳолатлари ҳам мавжуд бўлиб, социологияда бу нарса «девиантлик 
ҳолатлари», ундан туғилувчи хулқ-атворни «девиант хулқ-атвор» деб 
номланади.