Farmakologiya

Dezoksiðeganin gidroxlorid. O‘zbekiston Fanlar akademiya-
sining o‘simlik moddalari kimyosi instituti xodimlari tomonidan
isiriqdan ajratib olingan alkaloid bo‘lib, uning farmakologiyasi
to‘la o‘rganilgan. Preparatning qaytadigan antixolinesteraz ta’siri
aniqlangan. U yarimfalajlik, mushaklarning bo‘shashib qolishida
(miasteniya), poliomiyelit, nevrit, polinevrit kasalliklarida qo‘l-
laniladi.
Uzoq muddat ta’sir etadigan antixolinesteraz preparatlarga,
asosan, fosfororganik birikmalar—FOB (xlorofos, dixlofos,
butifos va h.k.)ga kiradi. Ular qishloq xo‘jaligida va uy sharoitida
zararkunandalarga qarshi ishlatilganda zaharlanish holatlari
uchrab turadi. Zaharlanish har xil yo‘llar orqali (teri, me’da-
ichak, nafas yo‘llari) yuz berishi mumkin. FOBlar liðofil
bo‘lgani uchun qonga yaxshi so‘riladi va xolinesteraza fermentini
to‘sib, asetilxolinning sinapslarda yig‘ilishiga sabab bo‘ladi.
Shuning uchun ular bilan zaharlanganda M- xolinomimetiklar
bilan zaharlanish natijasida bo‘ladigan o‘zgarishlar (ko‘z
qorachig‘ining torayishi, bradikardiya, qusish, ich ketishi va
boshqalar) kelib chiqadi.
FOBlar bilan o‘tkir zaharlanishda shoshilinch choralar
ko‘rish darkor. Agar ular teriga yoki shilliq pardaga tushgan
bo‘lsa, natriy bikarbonatning 3—5 % li eritmasi (1 stakan suvga
2 choy qoshiq soda) bilan yaxshilab yuviladi, me’da-ichak
orqali tushgan bo‘lsa (qusish va ich ketish hollari bo‘lmagan

---

82
taqdirda), me’da qayta-qayta yuviladi, shimib oluvchi (karbo-
len) va surgi dorilar (tuzli surgilar) beriladi. Agar zaharlanish
nafas orqali sodir bo‘lsa, bemorni toza havoga olib chiqish
kerak. Qonga so‘rilgan FOBni tanadan chiqarib yuborish maq-
sadida peshob haydaydigan preparatlar (laziks), dezintoksi-
katsiyalovchi suyuqliklar (gemodez) va boshqalar yuboriladi.
Shu tadbirlar bilan birga FOBlarning antagonistlari bo‘lgan M-
xolinoblokatorlar (atropin sulfat) va xolinesterazaning reakti-
vatorlari yuborilishi tavsiya etiladi.
Òibbiyot (oftalmologiya) amaliyotida FOBlar guruhiga taal-
luqli armin preparati kichik konsentratsiyada (0,01%) ko‘z
tomchisi sifatida ishlatiladi.