www.ziyouz.com
kutubxonasi
54
ozodlik, demokratiya! U shu vaqtgacha faqat... plan bajarar edi, sotsialistik majburiyat
bajarar edi. U... yashash nimaligini bilmas edi! Yashash qanaqa bo‘ladi — bu haqda
o‘ylab ko‘rmas edi. Aniqrog‘i... u yashamas edi! U... qimirlab yurar edi! Hol so‘rasalar...
qimirlab turibmiz, deb qo‘yar edi. Chin-chin, u oylik maoshini qo‘l qo‘yib olish uchun...
qimirlab turar edi! Ana shu mahbuslar... qayta quruvchi bo‘ldi! O’zi xon, o‘zi bek bo‘ldi!
49
Rajabov oldinda yurdi, Esonov keyinda yurdi. Yurdi-yurdi — yo‘l cheti skameykadan joy
oldi. Yo‘lovchi mashinalarni kuzatib o‘tirdi.
— Qalaysiz endi, o‘rtoq Esonov?
— Bir navi, o‘rtoq Rajabov, bir navi.
— Qayta quruvchilar ozodlik, ozodlik, deydi. Ozodlik — to‘rt tarafing qibla, og‘zingga
kelganini gapir, degani emas-ku? Ozodlik — baqirib-chaqirib mansab egalla, shon-
shuhratga erish, degani emas-ku? Yo ozod bo‘lish... it bo‘lib hurishmi? Ozod bo‘lish...
ko‘rin-gan odamni etagiga kuchuk bo‘lib yopishishmi?
— Chin, o‘rtoq Rajabov, chin. Ozodlik — namoyish o‘tkazish emas, majlis qilish emas.
Televizorda mahmadonachilik qilish emas, gazeta-jurnallarda yaltiroq so‘zlar aytish
emas.
— To‘g‘ri, ozodlikni quylash kerak, ko‘klarga ko‘tarib kuylash kerak. Lekin ozodlikni
quylash uchun... el-yurt uzra ozodlikni o‘rnatish kerak! Bunday kunlarga yetish uchun...
bir o‘lib... bir tiriladi! O’rtoq Esonov, biz uchun ozodlik — taqdir in’omi bo‘ldi! Biz uchun
ozodlik — baxt qushi bo‘ldi!
— Ozodlik uchun... og‘izni yumish kerak, quloqni bekitish kerak, qadamni tiyish kerak!
Ozodlik uchun... shon-shuhrat talashmaslik kerak, mansab-amal talashmaslik kerak!
— Afsuski, aynan ana shundaylar davraga otilib chiqadi. Ko‘kragiga urib... o‘zini
xalqparvar ko‘rsatadi, o‘zini vatanparvar ko‘rsatadi! O’zini botir ko‘rsatadi! Ana
shundaylar oldinda bayroq ko‘tarib yuradi, shior ko‘tarib yuradi. Nutq so‘zlab yuradi,
baqirib-chaqirib yuradi. Aslida esa... teskarisi bo‘ladi! Shu sabab, azal-azaldan dunyo bir
kam dunyo bo‘lib keladi. Shu sabab, azal-azaldan xalq boshiga endi oftob chiqqanda...
xalqni burni qonaydi!
— Ozodlik demak — o‘z olamini o‘zi topib olish demak. O’z yo‘lini o‘zi topib olish
demak. O’zligini topib olish demak.
— Ming afsuslar bo‘lsin, biz hali... ozodlikka tayyor emas edik! Ongimiz... ozodlikka
tayyor emas edi! Aqlimiz... ozodlikka tayyor emas edi! Ozodlik-ozodlik, so‘zlarini bilar
edik. Ammo mazqur so‘zlarni mazmuni nima ekanini bilmas edik! Chunki mazkur so‘z
bag‘rida... bir kun bo‘lsa-da... ha-ha, bir kun bo‘lsa-da... yashab ko‘rmagan edik! Mana,
Yaratganni o‘zi bizni mazkur so‘z bag‘riga topshirdi. Biz mazkur so‘z bag‘rida... chaqaloq
bo‘lib yotibmiz! Biz hali otamiz kim, bilmaymiz, onamiz kim, bilmaymiz. Eng fojiali joy...
do‘st-dushmanimiz kim — bilmaymiz!
— O’zi, yaxshilab o‘ylab qaralsa, siz aytgan ozodlik... tengsizlik, demak. Shunday,
ozodlik, tengsizlik demak.
Ko‘rasiz, boy boyga, kambag‘al kambag‘alga ajralib qoladi.
Kim boy, kim kambag‘al — ko‘rinib qoladi. Masalan, magazinga kirasiz — kimmatbaho
kiyim turadi. Boy bo‘lsangiz, ana shu qimmat kiyimni olib kiyasiz. Oshxonaga kirasiz —
qimmat taomlar qatorlashib turadi. Boy bo‘lsangiz, ana shu qimmat taomni olib yeysiz.
Aytaylik, boy bo‘lsangiz — samolyotda yurasiz. Kambag‘al bo‘lsangiz — liqir-liqir
poezdda yurasiz. Ana sizga ozodlik, mana sizga ozodlik! Oldinlari... tenglik edi, xalq
Bu dunyoda o’lib bo’lmaydi (qissa). Tog’ay Murod
Do'stlaringiz bilan baham: |