Mikroiqtisodiyot va makroiqtisodiyot

4.3-rasm. Qisqa muddatli oraliqda foydani maksimallashtirish grafigi. 
Yuqoridagi mulohazalardan shu kelib chiqadiki, agar 
)
(
)
(
Q
MC
Q
MR

bo‗lganda, firma mahsulot ishlab chiqarish hajmini oshirishi kerak (har bir 
qo‗shimcha ishlab chiqarilgan mahsulot umumiy foydani oshirib boradi), agar 
)
(
)
(
Q
MC
Q
MR

bo‗lsa - ishlab chiqarish hajmini qisqartirish kerak bo‗ladi. 
Maksimallik shartini matematik tomondan keltirib chiqarish mumkin: 
   
 
Q
TC
Q
R
Q



.
(4.6) 
Funksiya maksimal qiymatga erishadi, qachonki ishlab chiqarish hajmini 
kichik 
Q

miqdorga oshirganimizda foyda o‗zgarmasa, ya‘ni 
 
0



Q
Q

, bundan 
 
0
)
(









Q
TC
Q
Q
R
Q
Q

. 
(4.7) 


So’m 
TC 
D 
R(Q) 
M 
A 
N 
0 
Q 
Q3 
Q1 
Q2 
max 
foyda 

(Q) 
+ 
Q 
0 
Q1 
-

(Q) 
- 
а) 
б) 

---

102 
 
MR
Q
Q
R



va
MC
Q
TC



, 
bo‗lgani uchun foydani maksimallashtirish shartini quyidagicha yozamiz: 
)
(
)
(
Q
MC
Q
MR

.
(4.8) 
Raqobatlashuvchi firmaning muvozanat holati. Biz ko‗rgan edikki, 
raqobatlashgan bozorda narx bozor tomonidan belgilanadi va unga firma ta‘sir qila 
olmaydi. Bunday bozorda harakat qilayotgan firmaning talab chizig‗i gorizontal 
chiziqdan iborat bo‗lib, uning chekli daromadi narxga teng, ya‘ni 
P
MR

. Demak, 
raqobatlashuvchi firma foydasini maksimallashtirish sharti (qoidasi) shundan 
iboratki, firma ishlab chiqarish hajmini shunday tanlashi kerakki, bu hajmda narx 
chekli harajatga teng bo‗lsin: 
MC
P

. 
(4.9) 
(4.9)-shart raqobatlashgan bozorda faoliyat ko‗rsatayotgan firma foydasini 
maksimallashtirish (muvozanat holati) sharti deyiladi, ya‘ni raqobatlashuvchi 
firmaning chekli mahsulot qoidasini ifodalaydi. Ushbu qoidaga ko‗ra firma 
mahsulot ishlab chiqarish hajmini chekli harajat narxga teng bo‗lgunga qadar 
oshirishi mumkin. Demak, 
P
MC

bo‗lsa, ishlab chiqarishni oshirish mumkin va 
bu oshirish 
P
MC

bo‗lguncha davom etishi kerak.