Mikroiqtisodiyot va makroiqtisodiyot

4.5-rasm. Raqobatlashuvchi firma foydasi. 
Ishlab chiqarish hajmi 
Q
*
dan yuqori bo‗lganda, ya‘ni 
Q
Q
1

*
da chekli 
harajatlar chekli daromaddan yuqori. Bu holda, ishlab chiqarish hajmini 
qisqartirish umumiy harajatlarni qisqartirishga olib keladi. Rasmdagi 
ESK
B1 
MC 
P
ATC 
AVC 
E1 
E0 
P0 
P1 
A1 
A0 
B 
Q 
0 

---

104 
uchburchak yuzasi 
1
Q
miqdorda mahsulot ishlab chiqarish natijasida yo‗qotilgan 
foydani ifodalaydi.
(4.6)-ifodadan kelib chiqib xulosa qilish mumkinki, narx o‗rtacha umumiy 
harajatdan qancha yuqori bo‗lsa, firmaning foydasi shuncha ko‗p bo‗ladi. Buni 
quyidagi grafikda ko‗rish mumkin (4.5-rasm). 
Rasmda, boshlang‗ich narx 
0
P
bo‗lganda umumiy foyda 
0
0
0
0
E
B
A
P
to‗rtburchak 
yuzi bilan ifodalansa, narx oshib 
1
P
bo‗lganda umumiy foyda qiymati ham oshadi 
va 
1
1
1
1
E
B
A
P
to‗rtburchak yuzi bilan ifodalanadi. 
Shuni ham eslatish o‗rinliki, firma qisqa muddatli oraliqda har doim ham 
foydani maksimallashtiravermaydi. Ko‗p hollarda o‗zgarmas harajatning oshib 
ketishi umumiy o‗rtacha harajatni oshirib yuboradi (4.5-rasm). 
Natijada, foydani maksimallashtiradigan ishlab chiqarish hajmi 
*
Q
da narx 
P
o‗rtacha umumiy harajatdan kichik bo‗ladi, ya‘ni 
)
(
Q
ATC
P

va shuning uchun 
BE
ishlab chiqarishning o‗rtacha yo‗qotishiga (zarariga) teng. Shtrixlangan 
PEBM
to‗rtburchak yuzi firmaning umumiy yo‗qotishini bildiradi. Lekin, firma qisqa 
muddatli oraliqda zarar ko‗rsa ham kelajakda narx oshishi yoki ishlab chiqarish 
harajatlarini kamaytirishi evaziga foyda olish maqsadida ishni davom ettiradi.