‘zbekist0n respubukasi oliy уа ‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. Razzoqov, sh. Tashmatov, N. ‘R m 0N 0y iqtisodiy ta’limotlar tarixi

M.av. II mingyillik 
— G‘arbda (Qadimgi Gretsiya - Yunoniston va 
Italiyada) quldorlik tuzumi yuzaga keldi. Quldorlik klassik shaklda amal­
ga oshdi.
Gomer 
(m.av. XII-VII asrlar oralig'i) — «IUada» va «Odisseya» 
asarlarida natural xo'jalik konsepsiyalarini ilgari surgan.
Solon 
(taxm. m.av. 640/635-559) 
Yunoniston siyosiy arbobi, 
islohotlar o‘tkazgan. Qullami qarzga berishni man etgan (chet elliklar 
bundan mustasno).
Perikl (m.av. 490-429) — qadimgi yunon siyosiy arbobi. Qul 
ekspluatatsiyasini keng qo'llagan, lekin savdo va pul xo‘jaligini ham 
rivojlantirgan. Afina eng rivojlangan davrda uni boshqargan.
Ksenofont 
(m.av. 430-335/354) — yunon yozuvchisi va tarixchisi. 
Quldorlikni qo‘llab-quwatlagan. «Dehqonchilik barcha san’atlaming 
onasi va boquvchisi» degan iboraning muallifi. «Ekonomiya» (uy 
xo‘jaligi) so‘zini birinchi bo‘lib ishlatgan.
Mehnat taqsimotiga alohida uig‘u bergan va uni bozor ko'lami bilan 
bog'lagan. Pulning almashuv va jamg'arish (ikki) fimksiyalarini tan olgan.
Platon 
(Aflotun, m.av. 428/427 - 348/347) — «Davlat» va «Qonun­
lar» asarlarining muallifi. Jamiyatni ish quroli - natural ishlab chiqarish 
deb qaragan, natural xo‘jalikni qo‘llagan, pulni jamiyatdagi dush- 
manlikning bosh sababchisi deb bilgan.
Aristotel 
(Arastu, m.av. 384-322) - yirik yunon olimi, «Nikomaxov 
axloqi» va «Siyosat» asarlarini yozgan. Aflotundan ta’lim olgan. 
Aleksandr Makedonskiyga tarbiyachilik qilgan. Qulchilikning prin- 
sipial tarafdori bo‘lgan. Qul - jonli (gapiruvchi) qurol, qul - tirik 
mulk, degan fikrda bo‘lgan. Qiymatning dastlabki shaklini tahlil etgan: 
buyumdan ma’lum talabni qondirish va almashish uchun foydalanish 
mumkin, degan, natural xo'jalik (T-T), tovar (T-P-T) va pulning 
kapital shaklidagi aylanishini (P-T-P) tahlil etgan. Tovar ishlab 
chiqarish uchun qo'llaniladigan harakatni qo‘llab-quwatlagan. P-T- 
P, P-P shaklini inkor etadi.
Xrematistika 
(xrema - mulk, egalik) - mulk orttirish san’ati, ya’ni 
foyda va boylikni pul shaklida to‘plashga yo‘naltirilgan faoliyat. Kapital 
qo'yish va jamg'arish san’atidir. AmaUyotda kam qo‘llaniladi. Aristotel 
tomonidan kiritilgan.
Katta Katon 
(m.av. 234-149) 
Qadimgi Rimdagi qulchilikni 
himoya qilganlardan. Dehqonchilik to‘g‘risidagi asarida qishloq xo‘jaligjga

---

ko'proq e’tibor berishni taklif etadi, ko'proq sotish va kam oUshni 
ma’qullaydi. Qullar melinatidan ratsional foydalanishni taklif etadi 
(Villa xo‘jaligi). Yaxshi ishlagan qulning sharoitini yaxshilash, lekin 
gunohkor qattiq jazolanishi kerakligini ta’kidlaydi.