Фаоллик фазилатларини шакллантириш усуллари очиб берилган

яхлит тарзда тизимли 
ташкил 
этилишида. Яхлитлик шундан иборатки, тарбия жараёнининг мақсади, мазмуни, 
вазифалари ва методларининг бирлиги шахсни шакллантириш ғоясини амалга ошириш 
учун хизмат қилади. Бизга маълумки, шахс сифатлари навбатма-навбат эмас, балки яхлит 
тарзда такомиллаштирилади. Шу боис педагогик таъсир ҳам яхлитдир, тизимлилик 
характерига эга бўлиши мумкин. Тарбия жараёнининг яхлитлик, тизимлилик хусусияти 
бир қатор муҳим педагогик талабларга амал қилиши ўқитувчи билан ўқувчилар 
ўртасидаги ҳамкорликни эҳтиёткорлик билан қарор топтиришини талаб қилади. 
Икки томонлама алоқа
икки йўналишда, яъни, ўқитувчининг ўқувчига нисбатан 
кўрсатадиган таъсири (тўғри алоқа) ҳамда ўқувчининг ўқитувчига нисбатан муносабати 
(тескари алоқа) тарзда ташкил этилади. Тарбиянинг педагогик технологияси назарияси 
ғоясига мувофиқ эндиликда ўқувчи тарбия жараёнининг обектигина бўлиб қолмасдан, 
субектив сифатида ҳам фаолият кўрсатади. Шунинг учун ўқитувчи ўқувчининг ички 
имкониятлари, унга нисбатан бўлаётган ташқи таъсирлар, ахборот манбаларини инобатга 
олиши зарур. Агарда, мазкур талаб унутилса, шахсни тарбиялаш қийинлашади ёки барча 
уринишлар самарасиз якунланади. Мана шундан тарбия жараёнининг яна бир муҳим 
хусусияти - тарбияда қарама-қаршиликларнинг мавжудлиги келиб чиқади. Ушбу қарама-
қаршиликлар ўқувчиларда ўз тушунчаларига мувофиқ пайдо бўлган дастлабки сифатлар 
ўртасида ёки ўқувчиларга қўйиладиган талаблар билан уларни бажариш имкониятлари 
ўртасида зиддиятларнинг келиб чиқиши учун замин яратади. Бундан ташқари, бу қарама-
қаршиликлар кўпинча боланинг онги билан хулқи бир-бирига мувофиқ бўлмаслигидан, 
ўқитувчи ва тарбиячиларнинг ўқувчилар ёш ва шахсий психологик хусусиятлари (феъл-
атвори, характери, қизиқишлари, жисмоний, руҳий ва физиологик соғломлиги)ни яхши 
билмаслиги оқибатида келиб чиқади. Демак, тарбия жараёни ўзида қуйидаги 
хусусиятларни намоён этади:
1.Аниқ мақсадга йўналтирилган жараён;

---

41 
2.Кўп қиррали жараён; 
3.Узоқ муддатли жараён;
4.Яхлит тизимлилик жараён;
5.Икки томонлама алоқа жараёни;
6.Қарама-қаршиликлардан иборат жараён.