Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

Tugun potensiallari
(kuchlanish) usuli. 1.2.8-rasmda kursatilgan 
sxemani kayta chizamiz. 
1.2.8-rasm 
Bu usul kuprok elektr zanjiri 2 tugunli bulganda kul keladi. Sxema 
tarmoklari parallel (3-rasm) ulangan. 
1
1
1
1
1
1
,
I
R
E
U
еки
E
I
R
аб
б
a
а
б











(1.2.35) 
bu erda U
ab
- tugun kuchlanishi. 
(1) tenglamadan 
1
1
1
1
1
)
(
g
U
E
R
U
E
I
аб
аб




(1.2.36) 

---

37 
bu erda g=1/R -tarmok utkazuvchanligi. 
Xuddi shunday kilib boshka tarmoklar toklarni aniklashi mumkin. 
Umumiy xolda n-chi tarmokdagi tok kuyidagiga teng buladi: 
)
4
(
,
)
3
(
,





k
k
k
аб
n
аб
n
n
g
g
E
U
g
U
E
I
(1.2.37) 
Rezistorlarni “uchburchak” va “yulduzcha” usulida ulanishi. Ularni 
ekvivalentlik sharti. 
Uchburchak va yulduzcha shakl almashtirishlar murakkab elektr
zanjirlarini xisoblashda qo’llaniladi. Biror elektr zanjiri berilgan bulsin. 1.2.9-
rasm. 
1.2.9- rasm. Iste’molchilar aralash ulangan murakkab zanjir. 
Bu zanjirni shakl almashtirish bilan soddalashtirish mumkin. 1 - 
konturda R
1
, R
2
,R
3
va 3 - konturda R
5
, R
7
, R
8
rezistorlar, kurinib turibdiki 
uchyuurchak shaklida ulangan. Bu xolat 1.2.10 - rasmda tasvirlangan. 
1.2.10-rasm 

---

38 
Dastlabki soddalashtirishdan so’ng sxema kuyidagi kurinishga ega buladi: 
1.2.11 - rasm. 
Sxemani soddalashtirishda davom etamiz: 
1.2.12 - rasm. 
Bu sxemada: R
E1
=R
12
+R
4
+R
5.7
; R
E2
=R
23
+R
6
+R
5.8
; 
;
2
1
2
1
3
Э
Э
Э
Э
Э
R
R
R
R
R



(1.2.40) 
1.2.13 - rasm. 
va nixoyat 

---

39 
R
ekv
=R
13
+R
E3
+R
78
; 
экв
R
R
E
I


0
(1.2.41) 
1.2.14- rasm. 
Endi tarmok toklari osonlikcha topilishi mumkin. 
Endi yulduz sxemasidan uchburchak sxemasiga utish formulalarini 
(ekvivalentlik sharti) keltiramiz. 
(1) va (2) formulalar tuplami uchburchak va yulduz shakl almashtirishlarning 
ekvivalentlik sharti deyiladi. [1,2] 
Nazorat savollari 

---

40 
I bob. 
1.3.
B
ir fazali sinusoidal tok chiziqli zanjirlari va ularni hisoblash. 
Reja: 
1.3.1. Sinusoidal o‘zgaruvchan tok elektr zanjirlari va uning elementlari.
1.3.2. Sinusoidal kattaliklarning vektor tasvirlari va ularning ahamiyati.
1.3.3. Aktiv qarshilikli, induktiv va sig‘im elementli zanjirlardagi tok va 
kuchlanishning vektor tasvirlari.
1.3.4. Sinusoidal kattaliklarning simvolik (kompleks) tasviri. Kompleks 
qarshilik va kompleks o‘tkazuvchanlik. 
1.3.5. Sinusoidal tok zanjirlarida aktiv, reaktiv va to‘la quvvatlar. 
1.3.6. R, L va S elementlari ketma – ket ulangan zanjirlarni hisoblash. Tok va 
kuchlanishlarning vektor tasvirlarini qurish.
1.3.7. R, L va S elementlari parallel ulangan o‘zgaruvchan tok zanjirlarini 
hisoblash. Kuchlanishlar, qarshiliklar va quvvatlar uchburchaklari.