Kvant nazariyasi uchun 3 daqiqadan

Kvant hodisalari va ularning izohlari 
rukni bilan tanishamiz. Bu ruknda, biz 
qanday qilib oyna orqali tashqarini va ko‘zguda aksimizni ko‘rishimiz, kvant 
tunnel effektining Quyosh uchun qanday ahamiyati borligi singari mavzularda 
suhbatlashamiz va shuningdek, eng kvant hodisalari haqidagi turli izohlar bilan 
tanishamiz. Bu nuqtai nazardan kvant fizikasi – noyob fandir. Kvant fizikasi siz 
bilan biz hayotda kuzatayotgan narsalar haqida avvaldan taxmin qilinish bo‘yicha 
nihoyatda yaxshi qurol bo‘lsa-da, lekin, o‘sha hodisalarning o‘zi aslida nima 
ekanini haligacha hech kim bilmasligi bilan qiziq. Kopengagen izohi, ko‘p olamli 
izoh, yoki, Bom izohi singari talqinlarda kuzatilayotgan hodisalar uchun qandaydir 
izoh berishga va ular asosida kvant fizikasining qandaydir bir «tub mohiyat»ni 
tushunib yetish uchun o‘ziga xos sinch (karkas) yasashga uriniladi. Biroq, bunday 
izohlarning birortasi hozirgacha o‘z ustunligini ko‘rsatmadi va ilmiy yakdillikka 
sabab bo‘lmadi. Olimlar uchun ham, u yoki bu kvant izohini tanlash yoki, to‘g‘ri 
deb qabul qilish masalasi, muayyan ilmiy mantiqqa asoslangan qarordan ko‘ra, har 
kim uchun o‘z shaxsiy tushunchalaridan kelib chiquvchi tanlov bo‘lib qolmoqda.
Keyingi ruknda esa biz kvant fizikasining eng qiziq fenomeni bo‘lmish 
Kvant 
chigalligi 
bilan tanishamiz. Kvant chigalligini Eynshteyn « vahimali uzoqdan 

---

ta’sir» deb atagan edi va ushbu tamoyil orqali kvant fizikasini diskretlamoqchi 
bo‘lgandi. Ushbu tamoyilga ko‘ra, kvant zarrachalari bir-biri bilan masofadan turib 
ham o‘zaro ta’sirlashishi mumkin va bu ta’sirning ro‘y berishi uchun vaqt talab 
qilinmaydi, ya’ni, har qanday o‘zaro ta’sir bir lahzaning o‘zida sodir bo‘ladi. Bu 
g‘oya esa, Eynshteynning umumiy nisbiylik nazariyasiga, xossatan, undagi 
postulatlardan eng asosiysi – yorug‘lik tezligining chekli ekani haqidagi 
uqtirishlarga nisbatan shubha uyg‘otadi. Vaholanki, amaliy tajribalar takror va 
takror shuni ko‘rsatmoqdaki, bunday kvant chigalligi amalda haqiqatan ham 
mavjud ekan! Kvant nazariyasining amaliy qo‘llash sohalari ham aynan ushbu 
tamoyilga asoslangan bo‘lib, xususan, kvant shifrlash va kvant kompyuterlari 
singari amaliy-muhandislik ilmlari aynan kvant chigalligi asosida ishlaydi.
So‘ngi ikki rukn esa, bizning kundalik turmushimizga kirib kelayotgan kvant 
texnologiyalari hamda, kvant nazariyasiga ko‘ra imkonli bo‘lgan aql bovar qilmas 
farazlar haqida to‘xtalamiz. «