Қилиниши натижасида ноқулай иқтисодий аҳволга тушиб қолиниши ёки инқирозгаюзтутилиши

ҳолигақўйсинлар.Учйилўтгандансўнгунитекширибкўрсинлар.Агармамлакат
обод,раиятрозиэкан,шуҳоличақолдирсинлар.Агараҳволбунгатерсбўлса,у
вилоятниҳолиса
(
(
гаўтказиб,учйилгачаўшажогирдоргаҳақберилмасин»
2
.
Кейинги 25 йил мобайнида аудиторлик фаолияти 3 хил ривожланиш
босқичиданўтди:
1.
Тасдиқловчи аудит
– бунда асосан ҳисоб регистрлари ва ҳужжатлар
текширилди.
2.
Мақсадли системали аудит
– бу босқичда муомала (
операция)
ларни
назоратқилишсистемасиникузатишимкониятияратилди.
3.
Таваккалчиликкаасосланганаудит
-системаниназоратқилувчишахслар
томониданқабулқилинганбошқарувқарорларигабаҳоберилади.
Мақсадли системали аудит
шаклланиши билан аудиторлар ички назорат
орқали экспертиза ўтказа бошладилар. Бунинг оқиба-
тида шу нарса
исботландики,агаричкиназораттизимисамаралиташкилқилинганбўлса,хато
ва камчиликларни аниқлаш учун жиддий текширишлар ўтказишга ҳожат
қолмайди.
Таваккалчиликка асосланган аудит
ёппасига ёки танлов йўли билан
ўтказиладигантекшириш бўлиб,укорхонафаолиятишароитиданкелибчиқади
ваасосантордоирадагиобъектларнитекширишбиланякунланади.
Давлат органларининг аудиторлик хизматларига муносабати турлича.
Масалан,АҚШ ваБуюкБританиядааудиторликташкилотларимустақилбўлиб,
улар аудиторларни ўзлари тайёрлайдилар,тегишли малакавий унвонларни
берадилар ва кейинчалик ҳам уларнингўз вазифаларини виждонан,ҳалол
бажаришларини назорат қилиб турадилар.Бошқа Европа мамлакатларида
аудиторликфаолиятиҳукуматорганларитомониданташкилқилинади.
Бозорнингкенгайишибиланаудиторликфирмаларикўрсатадиганхизматлар
турлариваҳажмлариҳамортибборади.Кўплабфирмалародатдагибухгалтерия
ҳисобигаоидмаслаҳатларвахизматларданташқарисолиққатортиш,бошқарув
фаолияти ва ахборотларни олиш технологияси,маркетинг,моддий ишлаб
чиқариш заҳираларини баҳолаш,иқтисодий режалаштириш ва истиқболни
белгилаш,банквасуғуртаишларибўйичаҳамхизматкўрсатабошладилар.
Бозор иқтисоди ривожланган мамлакатларда молиявий назоратнинг
қуйидагиташкилийтизимиданфойдаланилади:
1.Давлатмолиявийназоратининголийоргани
счётларпалатасиёкидавлат
бош аудиторлик аппарати
бўлиб,у бевосита парламент ёки президентга
бўйсунади.Унингасосийвазифасидавлатбюджетинингхаражатларқисмини
умумназоратқилишдир.

Жогирдор–жогирэгаси.Тож–тахтолдидак¢рсатганхизматлариучунбериладиганинъом;ер
–сув,мол–мулк.

Холиса–Давлатихтиёридаб¢лганвабарчасолиšларданозодэтилганер–суввамол–
мулкнитасарруфэтувчиолийидора.
2
Темуртузуклари.Тошкент:1996,90бет.

---

2.
Солиқ бошқармаси.
Ҳукуматга ёки молия вазирига бўйсунади,давлат
бюджетидаромадларқисминингтўлдирилишининазоратқилади.
3.
Вазирликлардаги назорат тафтиш бўлинмалари
бюджет томонидан
маблағбилан таъминланиб,давлатмолиявий назоратининголий органи ёки
тегишливазирликкабўйсунади.Асосийвазифасибюджетмаблағларинингтўғри
сарфланишининазоратқилади.
4.Мустақил аудиторлик молиявий назорат
баланс маълумотларининг
тўғрилигини,амалга оширилган муомалаларнинг қонунийлигини шартнома
асосиданазоратқилади.Нодавлатсекторидагикорхонаваташкилотларгаҳам
шартномаасосидаҳисобвамолиямасалаларибўйичамаслаҳат(