Қилиниши натижасида ноқулай иқтисодий аҳволга тушиб қолиниши ёки инқирозгаюзтутилиши

амалгаоширишнингмақсадгамувофиқлигини,барчаҳужжатлар-шартномалар,
ишончномалар ва товар-
транспорт накладнойлари ва бошқа дастлабки
ҳужжатларнингтўғрирасмийлаштирилишини(
жумладан,улардаҚҚС алоҳида
сатрбиланажратибкўрсатилганлигини)аниқлашилозим.
Моддийбойликларнисотишгадоирмуомалаларгаматериалларниҳисобга
оладигансчётлар(
1010-
1090)кредитланиб9220-
«Бошқаактивларнингчиқими»
счётидебетланадивахаридорларданолинган(
олинадиган)даромадсуммасига
эса 5110-
«Ҳисоб-
китоб счёти» (
4010-
«Харидорлар ва буюртмачилардан
олинадигансчётлар»счёти)дебетланиб,9220-
счёткредитланади.
Моддий бойликларни текинга бериш бўйича аудитор солиққа тортиш
мақсадида улар қийматини аниқлашнинг тўғрилигини текширади.Уларни
ҳисобдан ўчириш қуйидаги бухгалтерия ёзувлари билан расмийлаштирилиши
лозим:ҳисобдаги баҳосига9220-
счётдебетланиб,1010-
1090ва2910счётлар
кредитланади.
Фойда солиғини ҳисоб-
китоб қилиш учун берилган моддий бойликлар
қиймати ўртача сотиш баҳоси ёки охирги сотиш баҳоси бўйича ҳисоблаб
чиқарилади.
Товар-
моддийзаҳираларйўқолишинингҳисобданўчирилишинитекшириш.
Товар-
моддий бойликларнинг камомади, бузилиши ва қайта баҳоланиб
баҳосинингпасайтирилишини ҳисобдан ўчирадиган ҳужжатлар,ҳамда айрим
турдаги материалларни ташиш чоғидаги табиий камайиш меъёринингтўғри
қўлланилиши махсус пухта текширувдан ўтказилиши лозим.Масалан,зич
(
герметик)ёпиладиганидишлардаташиладигантовар-
моддийзаҳираларбўйича
табиий камайиш меъёрлари қўлланилмайди.Шиша идишларда ташиладиган
материалларбўйичаэсарухсатэтилган синиш меъёри қўлланилади.Табиий
камайиш меъёри доирасидаги ва ундан ошган йўқотишлар тегишли тарзда
расмийлаштирилганҳужжатгаасосанфақаткорхонараҳбаринингрухсатибилан
таққослаш ведомостидаги камомаддан ошиб кетмаган миқдорда ҳисобдан
ўчирилишимумкин.
Белгилангантабиийкамайиш меъёриданошиқчаҳисобданўчириш,ҳамда
бузилиш ва арзонлаштиришдан кўрилган йўқотишларга доир муомалалар
аудиторданмахсусэътиборқаратишниталабэтади.
Арзонлаштириш вабузилишдан кўрилган йўқотишлардалолатномаларва
инвентаризациярўйхатлари,арзонлаштиришёкибузилишсодирбўлгансанадаги
бозорбаҳолари,ҳамдаарзонлаштириладиганматериалларнингхаридбаҳолари
тўғрисидагимаълумотларбилантасдиқланганбўлишилозим.
Бундан ташқари,аудитор дастлабки ҳужжатлар асосида аналитик ва
синтетикҳисобрегистрларидагиёзувларниҳамтанлабтекширади.
Идишлар билан боғлиқ муомалаларни ҳисобда акс эттиришнинг
тўғрилигини текшириш. Айрим корхоналарда идишлар сони ва уларнинг
қийматикаттамиқдорниташкилэтади.Аудиторидишларқийматинингтўғри
шаклланганлигиваҳисобдааксэттирилганлигинитекширади.Синтетикҳисобда
идишлар,уларнисотиболишучункетганбарчахаражатларданташкилтопадиган
ҳақиқий таннархи бўйича акс эттирилиши мумкин.Шунингдек,идишларни
бухгалтерияҳисобисчётларидааксэттиришнингтўғрилигиҳамтекширилади.
Маҳсулотларни ташиш ва жойлаштириш учун ишлатиладиган идишлар
мавжудлиги ва ҳаракати тўғрисидаги ахборотлар 1060-
«Идиш ва идишлик
материаллар»счётидаумумлаштирилади.Агар маҳсулотлар жойлаштирилган
идишларқийматиуларнингсотиш баҳосигақўшилганбўлса,идишларқиймати

---

ҳисобданўчириладивамаҳсулотларнингишлабчиқариш таннархигақўшилади