Бухгалтерия ҳисоби назарияси

Ўзбекистон Республикасининг “Бухгалтерия ҳисоби 
тўғрисидаги” Қонунининг 22-моддасига
17
кўра 
молиявий ҳисобот 
бухгалтерия ҳисоби субъектининг ҳисобот санасидаги молиявий ҳолати, 
ҳисобот давридаги фаолиятининг молиявий натижаси ва пул маблағларининг 
ҳаракати тўғрисидаги тизимлаштирилган ахборотдан иборатдир. 
Йиллик молиявий ҳисобот қуйидагиларни ўз ичига олади: 
бухгалтерия баланси; 
молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот; 
пул оқимлари ҳақидаги ҳисобот; 
хусусий капитал тўғрисидаги ҳисобот; 
изоҳлар, ҳисоб-китоблар ва тушунтиришлар. 
Халқаро стандартлар бўйича тузиладиган молиявий ҳисоботга доир 
талаблар молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларида белгиланади.
Бухгалтерия ҳисоби субъекти молиявий ҳисоботни тузишда мустақил 
балансга ажратилган ўз ваколатхоналарининг, филиалларининг ва бошқа 
таркибий бўлинмаларининг бухгалтерия балансларини ҳамда бошқа ҳисобот 
шаклларини киритиши керак. 
Молиявий ҳисобот ҳисобот йили бошидан ортиб борувчи якун билан 
тузилади. 
17
“Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига ўзгартириш ва қўшимчалар 
киритиш ҳақида. 2016 йил 13 апрель. № ЎРҚ-404.

---

106 
Бюджет ташкилотларининг молиявий ҳисоботи бюджет тўғрисидаги 
қонун ҳужжатларига мувофиқ тузилади ва тақдим этилади. 
Молиявий ҳисоботнинг таркиби ва мазмуни Ўзбекистон Республикаси 
Молия вазирлиги томонидан белгиланади. 
Банклар ва бошқа кредит ташкилотлари молиявий ҳисоботининг таркиби 
ҳамда мазмуни Ўзбекистон Республикаси Марказий банки томонидан 
белгиланади. 
Молиявий ҳисобот кимга мўлжалланган? АҚШда бу саволга одатда – 
кредиторлар, акциядорлар ва бошқа инвесторларга деб жавоб беришади. 
FASB (Financial Accounting Standards Board – АҚШда молиявий ҳисобот 
стандартларини қайта ишлаш маркази)да кўрсатилишича молиявий 
ҳисобот инвесторлар, кредиторлар шунингдек бошқа фойдаланувчиларни 
асосланган қарорлар қабул қилиш учун маълумотлар билан таъминлайди. 
Бошқа фойдаланувчилар деганда корхона ходимлари ва мижозлари, 
шунингдек, 
молиявий 
ҳисобот 
маълумотларидан 
иккиламчи 
фойдаланувчилар тушунилади.
18
Ҳисоботдан корхона раҳбари, хўжаликни ички бошқаришнинг барча 
бўлимлари ва ташқи фойдаланувчилар (банк, солиқ, суғурта ташкилотлари 
ва мол етказиб берувчилар, таъсисчилар, инвесторлар, акциянерлар) 
томонидан тўғри фойдаланилиши учун у қуйидаги асосий талабларга жавоб 
бериши керак: 
1. Корхона фаолиятини аниқ, тўғри ва оддий қилиб акс эттириш. 
2. Ўз вақтида тузиш ва тегишли ташкилотларга кечиктирмасдан 
топшириш. 
3. Ҳисобот кўрсаткичларининг режа кўрсаткичларига мослашганлигини 
акс эттириш ва уларни таққослаш. 
Режа ва ҳисоб маълумотлари ўз иқтисодий мазмуни ҳамда ҳажмига кўра 
бир хил бўлиши керак. Бундай таққослиликни таъминлаш учун қуйидаги 
шароитлар зарур: 
а) ўтган давр хронологик даврнинг мос келиши ҳисоботда ва ҳисоб 
маълумотлари маълум бир даврни ёки маълум бир вақтни акс эттириши 
лозим; 
б) ўтган давр ва жорий давр объектларининг бир хил гуруҳланиши; 
в) ўтган давр ва жорий давр ҳисоб гуруҳларининг бир хил усулда 
аниқланиши.; 
д) баҳонинг бир хиллиги. 
4. Ўтган давр кўрсаткичлари билан ҳисобот даври кўрсаткичларини 
таққослаш.
Ҳисобот ва ҳисобот маълумотларининг ҳақиқийси билан тўғри 
келишини инвентаризация йўли билан текшириб турилади, бу эса 
18
Eldon S. Hendriksen Michael F. Van Breda. Accounting theory. Пер. с англ./Под ред. проф. Я.В. Соколова. 
— М.: Финансы и статистика, 2011. — 529-530 с. 

---

107 
кўрсаткичларни ҳақиқатдагиси билан тўғри аниқ ва объектив бўлишини 
таъминлайди.