Бухгалтерия ҳисоби назарияси

 
2.2-расм. Ўзбекистон Республикасининг ҳисоб тизими. 
Юқорида кетирилган чизмадан кўриниб турибдики, санаб ўтилган ҳисоб 
турларининг бирлиги Ўзбекистон Республикасининг ҳисоб тизимини ташкил 
8
Xoлбeкoв.Р.O. “Буxгaлтeрия ҳисoби нaзрияси” дaрслик –Т.: Чўлпoн нoмидaги нaшриёт мaтбaa уйи -
2011. 
9
Barry Elliot, Jamie Elliot. Financial accounting and reporting. (ISBN 978-1-292-08057-4) London, 2015. 17 
th Edition. 4-5 p. 

---

51 
қилади. Лекин улар вазифалари, ташкил қилишнинг усул-услубиёти каби 
белгилари билан бир-биридан фарқ ҳам қилади.
 
Статистик ҳисоб статистика фани - статистика усулларидан 
фойдаланади. Мустақил ижтимоий фан сифатида статистика фақат хўжалик 
ҳодисаларинигина ўз ичига олмай, жамият ҳаётининг бошқа томонларини 
ҳам қамраб олади. Жумладан, унинг ёрдамида аҳолининг сони, таркиби ва 
ҳаракати, халқ хаётининг моддий ва маданий даражаси, унинг ижтимоий 
ҳаёти ҳақидаги кўрсаткичлар олинади. 
2.3-расм. Статистик ҳисоб. 
Хўжалик ходисалари хақидаги маълумотлар статистик ҳисоб томонидан 
оператив ва бухгалтерия ҳисоби корхона, ташкилот ва муассасаларда 
мустақил равишда ташкил қилинадиган дастлабки ҳисобдан олинади. Баъзи 
маълумотлар статистик кузатувнинг алоҳида шакллари - қайта рўйхатга 
олиш ва текширишлар ёрдамида олинади. Узлуксиз кузатиб бўлмайдиган 
оммавий ҳодисаларни тавсифлаш учун дастлаб кузатиш усулидан кенг 
фойдаланилади. 
Тармоқлар, халқ хўжалиги миқёсидаги хўжалик ҳодисаларини 
тавсифловчи маълумотлар асосан махсус давлат статистика органлари - 
Макроиқтисодиёт ва статистика вазирлигининг статистика бошқармаси 
томонидан олинади ва ишлаб чиқилади. Дастлабки материалларни илмий 
ишлаш ва таҳлил қилиш олинган кўрсаткичларни улар томонидан йиғиш ва 
гуруҳлаш, ўртача сонлар усули, нисбий жамлар, индекслар, динамик 
қаторлар ва шу каби махcyc усуллардан фойдаланиш ёрдамида амалга 
оширилади. 
Статистик ҳисобнинг кўрсаткичларини ҳисоблаб чиқиш учун ҳам барча 
мавжуд ўлчовлар - натура, меҳнат ва пул ўлчовларидан, ўрганилаётган 
ҳодисанинг мазмуни ва қўйилган вазифаларига қараб фойдаланилади.