Бухгалтерия ҳисоби назарияси

3.4. Хўжалик жараёнлари натижасида балансдаги ўзгаришлар 
Хўжалик жараёнлари натижасида балансдаги бир томонлама ўзгаришлар 
қуйидаги икки турга ажратиш мумкин: 
 
Хўжалик жараёнлари натижасида балансдаги икки томонлама 
ўзгаришлар қуйидаги икки турга ажратиш мумкин: 

---

61 
3.5. Рeспубликaмиз кoрxoнaлaридa тузилaётгaн бaлaнслaр билaн 
xoрижий дaвлaтлaрдa тузилaётгaн бaлaнслaр ўртaсидaги умумий 
бoғлиқлик. 
Бухгалтерия ҳисобининг халқаро тизимларининг ривожланишига 
миллий ўзига хослик ҳам жиддий таъсир кўрсатади. У бухгалтерия 
ҳисобининг халқаро миқёсида яқинлашувига бевосита таъсир этувчи омил 
сифатида қаралади. Масалан, Америкалик олимлар Дуст ва Лигон 
бухгалтерия ҳисоби тизимларининг яқинлашувидан «Ташвишга тушувчи 
асосий манба бўлиб сиёсат ва миллийлаштириш ҳисобланади» деб 
ҳисоблайди. Ҳар бир мамлакат бухгалтерия ҳисобининг тизмини ишлаб 
чиқишда миллийликни сақлашга ҳаракат қилади. Масалан, АҚШ ва 
Канаданинг ўзаро алоқаларининг нақадар ривожланишига қарамасдан, 
Канада бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботининг тузилишига ўзига хос ёндашув 
бўлиш зарур деб ҳисоблайди. Бухгалтерия ҳисоби тизимининг шаклланишига 
мамлакатнинг солиқ сиёсати ҳам бевосита таъсир кўрсатади. Чунки, солиқ 
қонунчилиги бухгалтерия ҳисобининиг услубий асосларига таъсир 
кўрсатади. Дунёнинг айрим мамлакатларида бухгалтерия ҳисоботлари солиқ 
қонунчилигига мос равишда тайёрланиши лозим. Масалан, Германия шундай 
мамлакатлар сирасига киради. Бошқа мамлакатларда бухгалтерия 
ҳисобининг тизимининг бир неча вариантларидан бирини танлашга рухсат 
берилади.
 
Назорат учун саволлар 
1. Бухгалтерия балансининг аҳамияти нимадан иборат? 
2. Нима учун бухгалтерия баланси корхона кўзгуси дейилади? 
3. Бухгалтерия балансининг қандай турлари мавжуд? 
4. Бухгалтерия баланси неча қисмдан иборат? 

---

62 
5. Баланснинг активи ва пассив томонларининг мазмуни нимадан 
иборат? 
6. Хўжалик жараёнлари натижасида балансда қандай ўзгаришлар рўй 
беради? 
7. Қандай маблағлар бухгалтерия балансига киритилмайди? 
8. Бухгалтерия балансининг маълумот манбалари қайси ҳужжатлар 
асосида шаклланади? 
9. Бухгалтерия балансидан фойдаланувчларга кимлар киради? 
10. Бухгалтерия баланси ким томонидан тузилади?