Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

saryk, ärsary
, gyrgyzlarda 
saruu, sary bagyş
—ählisinde 
sary sözi bar.
Diňe bir etnonimleriň däl, eýsem, maddy maddy medeniýetiň beýleki 
taraplarynyň hem deň gelmegi (meselem, etli nahar atlaryndaky we olaryň 
taýýarlanyşyndaky meňzeşlikler, türkmen gelin-gyzlarynyň 
gülýaka
we 
bozbent
diýen şaý-sepleriniň günorta gyrgyzlaryň 
töönöç
diýen şaý-sepi 
bilen meňzeşligi, türkmenleriň 
köjeme
diýen nagyş ediş usulynyň diňe 
gyrgyzlarda we başgyrtlarda saklanmagy we ş.m.) türkmenleriň hem-
de gyrgyzlaryň geçmiş ýakynlygynyň gözli şaýadydyr. Taryhy çeşmeler 
hem muňa doly güwä geçýär. Mälim bolşy ýaly, X asyrda we ondan öň 
türkmenler häzirki Gyrgyzystanyň territoriýasynda—Yssykköl, Jetiögýz 
etraplarynda we Çu-Talas jülgelerinde oturypdyrlar. Hatda X asyrda 
türkmenleriň patyşasy Çu derýasynyň boýundaky Orda şäherini özüne 
paýtagt edinipdir.
Abulgazy 
Gyrgyzy
Oguz hanyň bir agtygynyň ady hasaplaýar, 
häzirki alymlar (N.A. Baskakow) gyrgyz dien etnonimiň 
kyryg oguz
(ýagny “gyzyl oguz”) sözlerinden emele gelendigini tassyklaýarlar.
Ýene bir fakt. Gyrgyzlaryň kandy taýpasynyň düzüminde 
türkmen
, 
türkmenleriň çowdur we igdir taýpalarynda bolsa 
gyrgyz
we 
manas
diýen 
etnonimler duş gelýär. Bu umumylyklaryň ählisi jemlenip, türkmen we 
gyrgyz halklarynyň geçmişde bir kökden dörändigini, ganybir garyndaş 
bolandygyny görkezýär.
Adybir urug-tireleriň sanyna görä, bu iki halkyň käbir taýpalarynyň 
biri-biri bilen has ýakyn aragatnaşykda bolandygyna göz ýetirmek kyn 
däl. Meselem, ärsary taýpasynyň düzüminde 55, tekelerde 43, ýomutlarda 
37, saryklarda 33, salyr we çowdurlarda 26, gökleňlerde 23 etnonim 
gyrgyz urug-tire atlary bilen, gyrgyzlaryň hem adigine taýpasynda 40, 
sary bagyşda 28, saýakda 27, saruu taýpasynda 25, soltoda 18, bagyş 
taýpasynda 17, çekir saýak we muňguş taýpalarynda 14 etnonim türkmen 
urug-tireleriniň atlary bilen gabat gelýär.
Biz şeýle deňeşdirmeler netijesinde azerbaýjanlaryň we özbekleriň 

---

15
hersinde 80, gazak we garagalpaklarda 60, başgyrtlarda 30, altaýlarda 15 
etnonimiň türkmenlerdäki bilen deň gelýändigini anykladyk. Iki we köp 
halkyň düzümindäki bu atdaş etnik toparlaryň käbiriniň özbaşdak, biri-
birine dahylsyz atlandyrylan bolmagy mümkindir, ýöne olaryň köpüsi 
türki halklaryň gan garyndaşlygynyň gözli şaýady hökmünde berk 
kanunalaýyklyk esasynda dörän etnonimlerdir.
Eliňizdäki kitaba girizilen oçerkleriň aglabasynda getirilen 
etimologik derňewlerde ençeme atlaryň yzyndaky goşulmalar köplügi 
ýa-da jemi bildirýän affiksler hökmünde häsiýetlendirilýär. Okyjylaryň 
“Şunça köplük goşulmasy bolarmy?” diýip geňirgenmekleri mümkindir. 
Meseläni anyklaşdyrmak we okyjylary alasarmyk ýagdaýda goýmazlyk 
üçin, bu goşulmalar barada gysgaça düşündiriş bermegi zerur 
hasaplaýarys.
Häzirki türki, şol sanda türkmen dillerinde köplük sany aňlatmakda 
–