Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

halaç
diýen etnik at
 hal (kal)
diýen sözden we 
gadymy köplügi aňladýan 
–aç
goşulmasyndan durýar (deňeşdiriň: gögeç, 
kyraç, temeç, çekiç, eleç, ýalawaç we ş.m.) Hal/kal sözüniň gadymy 
manysy belli däl, biz türki sözlüklerden onuň manysyna kybapdaş 
gelýän sözi tapmadyk. Ýöne şor diýen türki halka soňra goşulan 
kalar
atly taýpanyň, halama, halam, hallar, hafa, halhal, halahar diýen türkmen 
urug-tireleriniň atlarynda-da duş gelýän hal sözi öň kal görnüşinde 
bolupdyr. Belki, bu söz gadym döwürde “topar, topbak, üýşmek” diýen 

---

226
many ny aňladandyr, çünki ärsary şiwesinde duş gelýän galak sözi 
şeýle pikir etmäge esas döredýär. Şiwede bu söz “Jürrümkesdi” diýen 
oýunda maýdançanyň ortasynda gum üýşürilip edilen tümmegi—belligi 
aňladýar.
HALWAÇYLAR
Ýemrelileriň 
halwaçylar
tiresiniň wekilleri halwa bejermäge ezber 
bolany üçin, şeýle at alypdyr. Kesp-hünär bilen baglanyşykly dörän bu 
tiräniň etnik adyna öwrülipdir.
HALKADAGLY
Gökleňleriň gaýy böleginiň bu tiresiniň tagmasy halka şekilli tegelek 
bolany üçin, olara halkadagly (“halka tagmaly”) diýen at berlipdir. 
Daglamak
işliginde duş gelýän
dag
sözi “tagma” manysynda hem 
ulanylýar. Meselem, bir mataldan alnan: “Bir at aldym segsene, segsen 
ýerinde dagy bar” diýen setirlere üns beriň.
HASARLY
Kaka we Baýramaly raýonlarynda ýaşaýan ownuk türkmen 
taýpalarynyň biri bolan 
hasarlylaryň
etnik ady olaryň öňki 
mekanlarynyň—Eýrandaky Deregez diýen ýerindäki Hasar obasynyň 
ady bilen baglanyşyklydyr. Özlerine Deregez türkleri diýip at berýän 
bu taýpa geçen asyrda Kaka raýonyna göçüpdir, olaryň göçüp gelen 
obalaryna-da Täzehasar diýen at berlipdir. Eýran dilleriniň