Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

 ögür, ügür
sözüniň gysgalan 
görnüşi bolan 
ür, üre
sözi bilen baglanyşykly bolmagy mümkindir.
ÜRKÜT
Ärsarylaryň 
ürküt
tiresiniň ady gadymy türki 
ürküt, irküt
diýen 
taýpanyň ady bilen baglanyşykly bolup, ýokarda agzalan 
ür, üre 
(“taýpa” manysynda) sözlerinden we jemi, köplügi aňladýan 
–k
hem-
de 
–t
goşulmalaryndan emele gelen bolsa gerek. Ýeri gelende aýtsak, 
Gündogar Sibirdäki 
Irkut
derýasyna we onuň ýakasyndaky 
Irkutsk
şäherine hem şu türki taýpanyň ady dakylypdyr.
ÜÇIL, ÜÇOK, ÜÇURUG
Taýpalaryň birleşiginiň üçlük (trial) sistemasy türki etnonimiýanyň 
häsiýetli aýratynlygy bolup, şu däp esasynda sözbaşyda sanalan atlar we 
üçoguz diýen etnonim döräpdir.
Türkmen taýpalarynyň üçil (“üç il”) birleşigi XVI asyrda orta 
Uzboýda döräp, alili, düýeji we hydyrili, G.Ýe. Markowyň pikirine görä 
bolsa, hydyrili, adak ili we alili ýaly gadymy ekerançy taýpalary özüne 
birleşdiripdir. Bu at “üç il”, “üç taýpa” diýen manydadyr.
Orta asyr alymlary tarapyndan sanalýan 24 türkmen taýpasy deň iki 
bölege bölünip, onuň birinji bölegine bozok (bu barada Bozok makalasyna 
serediň), ikinjisine hem üçok diýen atlar dakylypdyr. Üçoklara Oguz 

---

223
hanyň Gökhan, Daghan we Deňizhan diýen üç kiçi oglunyň nebereleri 
(baýyndyr, beçene, çawuldur, çepni, salyr, eýmir, alaýontly, üregir, igdir, 
bükdüz, ywa we gynyk diýen 12 taýpa) degişli bolupdyr.
Üçok
etnonimi 
üç
diýen sandan we “taýpa, il” manysyndaky gadymy 
türki 
ok
sözünden (bu barada 
Oguz
makalasyna serediň) ybarat bolup, 
“birleşen üç il, taýpa” diýen manyda ýüze çykypdyr. P. Melioranskiniň 
şaýatlyk etmegine görä, geçen asyrda ýomutlaryň düzüminde-de üçok 
diýen topar bar eken.