The economy of enterprise

«Корхона иқтисодиёти»
- аҳоли ва халқ хўжалиги учун зарур бўлган 
маҳсулот ишлаб чиқариш, иш бажариш ва хизмат кўрсатишнинг ижтимоий-
иқтисодий ва маъмурий-хўжалик механизмларини ўрганувчи ва очиб берувчи 
фандир. У табиат ва жамиятнинг муайян ишлаб чиқариш шароитларида 
ривожланишининг объектив қонунлари намоён бўлиши ва амал қилишига, 
шунингдек, корхоналар фаолиятига бевосита ва билвосита таъсир кўрсатувчи 
давлат миқёсида қабул қилинувчи қоида, норматив ва қонун ҳужжатларига 
таянади. 
Иқтисодиёт – бу одамлар жамияти, муайян, чекланган ресурслардан 
фойдаланиб, керакли маҳсулот ёки хизматларни ишлаб чиқиш, одамлар 
гуруҳлари ўртасида тақсимотига айтилади. 
Корхона иқтисодиёти - қандай юқорида келтирилган вазифа айрим 
корхона чегарисида ҳал этилиши ҳақидаги фан. 
«Корхона иқтисодиёти» «Иқтисодиёт» фанининг таркибий қисми 
бўлсада, мустақил билимлар соҳаси ҳисобланади. У бошқа иқтисодий 
фанлардан, айниқса, «Микроиқтисодиёт»дан мазмуни ва маълумотларни 

---

15 
келтириш мантиқига кўра фарқланади. Афсуски, баъзи бир олимлар «Корхона 
иқтисодиёти» ва “Микроиқтисодиёт”ни бир-биридан фарқламайдилар. 
Ҳақиқатдан ҳам, “микро” сўзи иқтисодий ҳодиса ва жараёнларни 
иқтисодиётнинг бирламчи бўғинлари - корхона ва фирмалар миқёсида кўриб 
чиқишни кўзда тутади, бироқ уларнинг иккита бир хил предмет эмаслигига 
микроиқтисодиёт ва корхона иқтисодиёти бўйича дарсликларни қўлга олибоқ 
амин бўлиш мумкин. «Микроиқтисодиёт» билан таққослаганда «Корхона 
иқтисодиёти» хўжалик амалиётига яқинроқ, ҳар бир иқтисодчи учун зарур 
бўлган иқтисодий билимлар мажмуасини шакллантирувчи фан эканлиги кўзга 
ташланади. Бирламчи бўғин иқтисодиётини яхши билган замонавий 
мутахассисларни хўжалик юритишда энг хавфсиз ва самарали йўлни 
топишлари сабабли иқтисодиётнинг “штурманлари” деб аташ мумкин. 
Ҳозирги кунда корхона иқтисодиётига бўлган қизиқиш сезиларли 
равишда ўсган. Гап шундаки, бозор иқтисодиёти шароитида янги ҳуқуқий-
ташкилий шаклдаги корхоналар, хом ашё, материал ва асбоб-ускуна етказиб 
берувчилар, шунингдек, бевосита маҳсулот ёки товар истеъмолчилари 
(харидорлар) билан янгича иқтисодий муносабатлар вужудга келиб, 
ривожланиб бормоқда. Бундан ташқари, корхона, бу – аввало ишлаб чиқариш 
жамоаи, одамларнинг турли тарздаги фаолияти бўлиб, улар ўртасидаги ўзаро 
муносабатлар тизими юзага келади ҳамда маълум бир турмуш тарзи, маънавият 
ва ахлоқ нормалари шаклланади. Буларнинг барчаси хўжалик юритиш шакл ва 
усулларини қайта кўриб чиқиш, корхонанинг иқтисодиёт ривожланишидаги 
ўрни ва ролига янгича ёндашишни талаб қилади. 
Таҳлилларнинг кўрсатишича, исталган корхонанинг фаолиятида турлича 
саволлар юзага келади. Масалан, корхона қай тарзда фаолият юритиши керак ва 
даромад нимага боғлиқ бўлади? Самарадорлик ва иқтисодий барқарорлик 
нималарга боғлиқ? «Хом ашё етказиб берувчилар ва истеъмолчилар билан 
қандай ишлаш керак?» «Маҳсулотни сотишда воситачилардан фойдаланиш 
зарурияти; Ишлаб чиқариш суръатини қандай ошириш мумкин?» 
«Рақобатчилик курашида нима ва қандай омиллар муваффақият келтиради?» 
«Ишлаб чиқариш ва сотишни бошқариш тизими қандай бўлиши лозим?» ва 
ҳоказолар. Корхоналар фаолиятида бирон-бир маҳсулотни