Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari

XALQ  XO‘JALIGI  OBYEKTLARINI  LOYIHALASH  BOSQICHLARI
VA  HAR  BIR  BOSQICHDA  BAJARILADIGAN  INJENER-GEOLOGIK
QIDIRUV  ISHLARI  (Adabiy  ma’lumotlar  asosida  tuzildi)

---

2 9 4
22.1. XALQ XO‘JALIGI OBYEKTLARINI LOYIHALASH
BOSQICHLARI VA INJENER-GEOLOGIK TADQIQOT
ISHLARINI O‘TKAZISH
Xalq  xo‘jaligi  obyektlarini  loyihalash  uch  bosqichda  olib  boriladi
(22.1-sxema). Har bir bosqichda esa ma’lum turdagi va hajmdagi injener-
geologik ishlari bajariladi (22.1-jadval).
Loyihalashning  texnik-iqtisodiy  asoslash  bosqichi  aslida  loyiha  oldi
bosqich hisoblanib, xalq xo‘jaligi oboektlari uchun eng qulay joy tanlash,
ularni  joylashtirish  va  qurishning  texnik-ekonomik  nuqtayi  nazardan
mumkinligini isbotlash va texnik loyiha uchun zarur bo‘lgan dastlabki
ma’lumotlarga  ega  bo‘lishdan  iborat.  Bu  bosqichda  rekognosirovka
injener-geologik tekshiruv ishlari o‘tkazilib, eng avvalo u yoki bu xalq
xo‘jaligi obyektini qurish mo‘ljallanayotgan hududning tabiiy va injener-
geologik  sharoiti  to‘g‘risidagi  arxiv  va  boshqa  mavjud  ma’lumotlar
yig‘iladi va yangi o‘tkazilgan tadqiqot ishlari natijalari bilan to‘ldirila-
di.  Hududning  xalq  xo‘jaligini  rivojlanishidagi  mavqe  va  ahamiyati
baholanib chiqiladi. Mavjud va o‘tkazilgan tadqiqot natijalarini har to-
monlama o‘rganish, tahlil etish asosida gidrotexnik inshootlar majmua-
siga kiruvchi obyektlarni qurish navbati, daryo vodiylaridan energetik
maqsadlarda foydalanish yo‘llari, avtomobil va temir yo‘l qurlishlarida
yo‘l trassalarini yo‘nalishi, shaharlar qurilishlarida shahar rivojlanishi-
ning general rejasi, grajdan va sanoat qurilishida ularni qurish navbati
va hokazalar ishlab chiqiladi.
Xalq xo‘jaligi obyektlarini texnik-loyihalash bosqichi ularni bunyod
etishning eng asosiy bosqichi bo‘lib, tanlangan maydonlarda inshootlarni
joylashtirish va qurish, shu bosqichida o‘tkazilgan qidiruv-tadqiqot ishlari
natijalariga asoslangan holatda amalga oshiriladi. Loyihani tuzishda xalq
xo‘jaligi obyektlari joylashtirilishi lozim bo‘lgan maydonlar chegarasiga
ba’zi bir o‘zgartirishlar, aniqliklar kiritiladi, imorat va inshootlar turlarini,
konstruksiyasi va parametrlarini hisobga olgan holda, ularning mustah-
kamlik  darajalari  baholanadi,  qurilish  muddati,  ekspluatatsiya  qilish
sharoiti  aniqlanadi.  Umuman  olganda,  loyihalashning  bu  bosqichida
xalq xo‘jaligi obyektlarini qurish va ishlatish jarayonida, ularning mus-
tahkamligi, boqiyligini ta’minlash uchun lozim bo‘lgan hamma ma’lu-
motlar va ko‘riladigan chora va tadbirlar har tomonlama isbotlangan
holda taqdim etiladi.
Loyihalashning ish chizmalari bosqichida injener-geologik tadqiqot
ishlari aynan inshootlar qurilishi kerak bo‘lgan maydonlarda olib boriladi.
Bunda  maxsus  qidiruv,  tajriba,  laboratoriya  tadqiqot  ishlariga  asosiy
e’tibor  qaratilgan  bo‘lib,  har  bir  qurilayotgan  imorat  va  inshootning
poydevor  osti  qismini  tashkil  etuvchi  tog‘  jinslarining  tarkibi,  fizik-
mexanik xossa va xususiyatlari mukammal ravishda o‘rganiladi. Olingan
natijalar  imorat  va  inshootlardan  poydevor  va  poydevor  osti  jins
qatlamlariga  tushadigan  og‘rilikni  aniqlashga  va  ana  shu  og‘irlikning

---

2 9 5
2
2
.1
-
ja
d
v
a
l