Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari

18.3. SANOAT AHAMIYATIGA EGA BO‘LGAN SUVLAR
O‘z tarkibida u yoki bu darajada kimyoviy miqdor komponentlari
(yod, brom, oltingugurt, litiy va b.) bo‘lgan va sanoat maqsadlari uchun
ularning tarkibidagi ana shu mikrokomponentlardan ma’lum miqdorda
ajratib  olish  mumkin  bo‘lgan  suvlar  sanoat  ahamiyatiga  ega  bo‘lgan
mineral suvlar deb ataladi. Shuning uchun ham bunday suvlar har bir
mamlakatning  gidromineral  xomashyolar  manbayi  bo‘lib  hisoblanadi
va baholanadi. Hozirgi vaqtda mineral suvlardan litiy, volfram, seziy,
mis, nikel, yod, brom, oltingugurt elementlarini va boshqa shifobaxsh
tuzlarni (xlorli, sulfatli, karbonatli) ajratib olish uslublari ishlab chiqilgan
bo‘lib, olingan  xomashyo sanoatda va meditsinada  keng qo‘llaniladi.
Sanoat  ahamiyatiga  ega  bo‘lgan  mineral  suvlar  dunyoning  juda  ko‘p
mamlakatlarida (AQSH, Avstraliya, Gretsiya, Rossiya, Chexiya va b.)
mavjud.
Dunyoning  ba’zi  hududlarida  yer  ostidan  otilib  chiquvchi  buloq
suvlari yer ustiga juda katta miqdordagi sanoat ahamiyatidagi mineral
tuzlarni  va  nodir  metallarni  olib  chiqib  yotqizishi  ham  mumkin.
Jumladan, G. B. Bogomolov ma’lumotiga ko‘ra, Chexiyaning Karlovi-
Vari  rayonidagi  yer yuzasiga  nisbatan  12  m balandlikka  tabiiy  bosim
ostida  otilib  chiqayotgan,  harorati  72,2°C  li,  sekundiga  30 m
3
  sarfga
ega bo‘lgan «Vrjidlo» bulog‘idan yer yuzasiga har yili 17 t tuz olib chiqib
yotqiziladi. Shu bilan birga uning tarkibida 40 dan ortiq nodir elementlar
(seziy, rubidiy, selen, surma, litiy, stronsiy) va radioaktiv komponentlar
borligi  ham  aniqlangan.  Sanoat  ahamiyatiga  ega  bo‘lgan  tuz  konlari
mavjud  hududlarda  shu  nom bilan  ba’zan  shaharlar  nomlanishi  ham
bejiz  emas.  Masalan,  Rossiyadagi  «Sol-Vechegorsk»,  «Solikamsk»
shaharlari shular jumlasiga kiradi.
Respublikamizda  sanoat  ahamiyatiga  ega  bo‘lgan  mineral  suvlar
Farg‘ona vodiysida (Sho‘rsuv, Shimoliy Sox, Andijon, Chimiyon vo-
dorod-sulfid suvlari, Chortoq yodli suvlari), G‘arbiy O‘zbekistonning
qator rayonlarida mavjud.