qanday ta sa w u rg a ega b o ‘lm agan narsalar, hodisalar to ‘g ‘risida suhbat
o ‘tkazishning m utlaqo foydasi y o ‘q.
H ar qanday suhbatning asosini didaktik m asala tashkil etadi. Ana
shu m asala suhbatning vazifasini va xarakterini, hatto uning turini ham
belgilaydi. Shunga k o 'ra, t a ’limiy v a evristik-ta’limiy suhbatlar b o ‘ladi.
Ta’limiy suhbat o ‘rganiladigan materialni yana-da mustahkamlash, chuqur-
lashtirish va takrorlash maqsadlariga xizmat qiladi. Yangi mavzu tushuntirilgach,
garchi har bir bola faol qatnashmasa ham ularning xotirasi va tafakkurini
rivojlantirish uchun suhbat o ‘tkazish zarur. Unda to ‘g ‘ri fikr yuritish uchun
m isollam ing namunalari bo‘ladi. Bundan tashqari, adabiyot, jamiyatshunoslik
va boshqa fanlarga doir darsliklardagi suhbatlarda o'quvchilarning
0‘qituvchi
aytgan g ‘oyalariga to ‘g ‘ri kelmaydigan xususiy fikrlari yoki tushunchalari
ham ma'qullanadi, o ‘qituvchi o'quvchilarning javoblarini e ’tiro f etishga yoki
rad qilishga shoshilmaydi. Aksincha, sinfda ular o ‘z fikrlarini yoki mustaqil
mulohazalarini erkin aytishlari uchun sharoit yaratishga harakat qiladi.
Javoblarni baholashda esa ularning shunchaki to ‘g ‘ri yoki n oto‘g ‘riligini
qayd qilish bilan cheklanm ay, balki o ‘quvchilarning javoblaridan ozgina
b o ‘lsa-da, to ‘g ‘ri fikrlarini izlaydi. U lardan zarracha haqiqatni topsa, uni
o ‘zi qisqa va yaqqol qilib takrorlaydi, o ‘quvchining m ustaqil fikryuritganini
ta ’kidlaydi va uni shunday qilishga d a’vat etadi. M uvaffaqiyatli fikrlar,
hatto ayrim ifodalar m azkur m avzuda nim a haqida gap borayotganini
tushunishga y o ‘l ochsa, ta ’lim iy suhbatning evristik-ta’limiy suhbatga
aylanishi uchun xizm at qiladi. N o to ‘g ‘ri javoblar, agar jid d iy b o ‘lmasa,
o ‘qituvchi tom onidan qayd qilinm aydi yoki y o ‘l-y o‘lakay tuzatib ketiladi
va o ‘quvchilar tom onidan oydinlik kiritilguniga qadar m uhokam a qilinadi.
T o'Iiq qaytarilm agan javoblarni
0‘quvchilarning o ‘zlari to ‘ldiradilar.
H ozircha m aktablarim izda o'quvchilarning bilish ehtiyojlariga taalluqli
dolzarb m asalalar b o ‘yicha suhbatlardan k o ‘p foydalanilm ayotir. Fan,
texnika, san ’at va ishlab chiqarishning dolzarb m asalalari yoki ayrim
m uam m olari o ‘quvchilarni hayajonlantirishi m um kin. Ixtisoslikka doir
o ‘quv predm eti b o 'y ich a darslarda, xususan hozirgi paytda, o'quvchilarni
qiziqtiradigan m asalalar m uhokam a qilinadi. B a ’zan esa bunday m asalalar
o 'q u v dasturining chegarasidan ancha chiqib ketadi. Shunday suhbatda
o'q itu v ch i o'qu v ch ilar m uhokam a qilinayotgan m asala b o 'y ich a uning
fikriga ehtiyojm and b o iish la rig a k o 'ra qatnashadi. M azkur suhbat
o'q uvch ilarning shaxsiy ehtiyoji va qiziqishlarini, shuningdek, ularni
qiziqtiradigan m uam m oni aniqlash im konini beradi. U nda o 'q uv chilar
o 'z a ro erkin fikr alm ashadilar.
Do'stlaringiz bilan baham: