darslarga b o 'lish m um kin. B unday darslar bir-biridan nim alari bilan
farqlanadi? U lardagi ta ’lim ning m etodlari va vositalaridagi tafovutlarni
k o ‘rish m um kinm i? Lekin asosiy farq ularning strukturasidadir. Bunda
m uam m oli darsning m antiqiy-psixologik (ichki) v a didaktik (tashqi)
strukturasi haqida gapirish mumkin.
Ichki struktura nuqtayi nazaridan o ‘qituvchi atayin m uam m oli
vaziyatlarrii vujudga keltiradigan va o ‘qituvchilarning o ‘quv m uam m olarini
m ustaqil holda q o ‘yish ham da ularni hal qilishga d oir faoliyatini tashkil
etad ig an y o k i m uam m oni o 'z i q o'y ib , ularni o ‘zi hal qiladigan, o ‘quvchilarga
izlanish vaziyatidagi fikrlash m antiqini k o ‘rsatadigan darslar m uam m oli
darslar deyiladi.
M uam m osiz dars o ‘qituvchi o ‘quvchilarga o ‘quv m aterialini bayon
qilish va tushuntirishda m uam m oli vaziyatlarni (garchi ular tasodifan paydo
b o ‘lsa ham ) vujudga keltirilm asligi bilan m uam m oli darsdan farq qiladi.
M uam m osiz dars didaktik jihatdan m uam m oli darsdan shu bilan
farqlanadiki, unda o 'q u v jarayoni bosqichlarga aniq b o ‘linadi, darsning
asosiy elem entlari b o ‘lmaydi, o'q itu v ch i o 'q u v m aterialini bayon qilishi,
bilim larni m ustahkam lashga, takrorlashga doir m ashqlarni bajarishi
darsning m ustaqil bosqichlarini tashkil qiladi. X ususan, o'q itu vch in in g
axborot tarzidagi bayoni yoki o 'quvchilarning m ustaqil ishlari reproduktiv
xarakter kasb etm aydi.
M uam m oli darslar o'rganiladigan m avzuning va boshqa om illarning
m azm uniga b o g 'liq holda m uam m osiz darslar bilan alm ashinishi m um kin.
U larning birlashuvi ta ’lim ning faollashuvi darajasini belgilaydi. A gar darslar
tizim ida m uam m oli darslar k o 'p o 'rin olsa, bunday t a ’lim m uam m oli, kam ol
toptiruvchi t a ’lim, deb hisoblanadi. U o 'q u v ch ilarn in g aqli vah issiy o ti yuqori
darajada rivojlanishini ta ’m inlaydi. Lekin, hozir m aktab larda o 'tilay otgan
m uam m oli darslar o 'tilish am aliyotiga xos b o 'lg a n v a oltm ishinchi yillar
didaktikada ifodalangan m azkur darslardan boshqachadir.
D arslarning
m uam m oli
va
m uam m osiz
darslarga
b o 'linish i,
M .I.M a x m u to v o 'z a sa rla rid a ta ’kidlaganidek, ta ’lim jara y o n in i faollashtirish
nuqtayi nazaridan katta am aliy aham iyatga ega. B iroq, m uam m oli va
m uam m osiz darslarning o'xshashligi ham da farqi m a ’lum jihatd an nazorat
darslariga ham daxldor b o 'lib , ularda ham m uam m olilik darajasi o 'q u v c h ilar
m ustaqil ishining xarakteriga bog'liq.
Do'stlaringiz bilan baham: