Reja: gost standarti iso standarti eskd standarti gost standarti

---

6-MA‘RUZA. Loyihalashda standartlar.
 
Reja: 
1. GOST standarti 
2. ISO standarti
3. ESKD standarti 
1. GOST standarti
 
Metrolagiya va standartlashtirish masalalari bilan insonlar qadimdan 
shug‗ullanganlar. Qadim Misrda bundan 5000 yil ilgari piramidalar standart 
toshlardan (410*200*130 mm) qurilgan. Bunda o‗lchov birligi sifatida «tirsak» 
(,,lokot‖) olingan. XV asrda Vensiyada qayiqlar oldindan tayyorlangan, 
unifikatsiya qilingan (birxillashtirilgan) detal va uzellardan yig‗ilgan. O‗rta 
Osiyoda shaharlarni suv bilan taminlash uchun standart o‗lchamli quvurlardan 
foydalanganlar. 1726-yilda Tula qurol-aslaha zavodida miltiqlar o‗zaro 
almashadigan detallardan yig‗ilgan.1846-yil Angilyada biriktirish rezbalar tizimi 
qabul qilingan. 
Qadimdan o‗lchov birligi qilib lokot (tirsak), kist,(panjara uzunligi), sustav 
palsa(barmoq bo‗g‗ini uzunligi) olingan. Qadimda Vavilonda bundan 4000 yil 
burun o‗lchov birligi sifatida ichi bo‗sh kub qabul qilingan. Bunda devorlari 
uzunligi-uzunlik o‗lchovi, unga joylashgan suv massasi-og‗irlik o‗lchovi qilib 
olingan. 
Angilyada o‗lchov birligi qilib fut (tovon,1fut-30.5sm) va dyum (katta 
barmoq eni, 1 dyum-2.54sm) qabul qilingan. 
1875-yilda 19 ta davlat vakillari tomonidan xalqaro metric o‗lchov tizimi 
qabul qilinib, o‗lchashlar va og‗irlikni baholashda turli o‗lchov birliklaridan 
foydalanishga chek qo‗yilgan edi. 1870-yilda Germaniya imperiyasi bo‗yicha temir 
yo‗l izining eni standartlashtirilgan va g‗ishtning yagona o‗lchami qabul qilingan. 
Hamma tabiat mahsulotlari (moddalari) standartlashtirilgan elementlardan tashkil 
topganki, bularga atomlar kiradi. Jumladan, jami 107 elementdan 12 element er 
qatlaminig 99.5 foizini tashkil qiladi. Ular o‗zaro birlashib 500 000 dan ortiq turli 
moddalarni hosil qiladi.Ular o‗zaro xaotik birikmay ma‘lum bir tizim asosida 
bog‗langanlar. Masalan, bitta proton va bitta electron vodorot atomini tashkil 
qiladi. Ikki vodorod atomi, bir oltingugurt atomi va to‗rt kislorod atomi sulfat 
kisiotani hosil qiladi (H
2
SO
4
). 
Tabiat ishlab chiqarishiga ahamiyat bersak, uni ommaviy ko‗plab ishlab 
chiqarish bilan o‗xshatish mumkin. Lekin, shunga qaramay, uning mahsulotlari, 
masalan-odamlar, hayvonlar, daraxtlar va ularning barglari, mevalari bir-biridan 
farq qiladi, ya‘ni bir tomondan elementlar soni cheklangan bo‗lib boshqa 
tomondan esa mahsulot bir-biridan farq qiladilar (individualdir). 

---

Hozirgi kunda ko‗plab va seriyalab ishlab chiqarish mahsulotlari 
standartlashtirilgan. Masalan lyustra, elektr lampochkasi, patron. Ular o‗zaro 
birikib yig‗ma hosil qiladilar. Agar lampochkani Angilyadan olib lyustrani 
Hindistondan, pasportni Avstraliyadan olsak, ularni bemalol yig‗ish mumkin. 
CHunki bu detallar standartlashtirilgan. Qerda tayyorlanganligiga qaramay, ularni 
yig‗ish mumkin.
Mustaqil O‗zbekiston Respublikasida standartlashtirish ishlarini amalga 
oshirish uchun 2-mart 1992-yil Vazirlar Mahkamasining 93-sonli qaroriga muvofiq 
―Standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish O‗zbekiston Davlat 
Markazi‖ (O‗zdavstandart) tashkil etildi. 
Respublikamizda ―Davlat metrologiya xizmati‖ deb ataladigan davlat hamda 
ma‘muriy organlar tuzilgan, shuningdek ―Metrologiya haqida‖ respublika qununi 
qabul qilingan. Oradan bir yil o‗tmay, O‗zdavstandart tashkiloti Xalqaro 
standartlashtirish tashkilotiga qabul qilindi. Hozirgi kunda O‗zbekiston 
Respublikasida yaratilgan standartlar zamon talabiga javob beradigan, xalqaro 
standartlashtirish tajribalariga asoslangan, bozor iqtisodiyoti talablariga javob 
beradigan 
darajada 
ishlab 
chiqilayotir. 
Standartlashtirishning 
respublika 
taraqqiyotida roli katta. SHu jumladan Asaka avtomobil zavodi, Samarqand 
mashinasozlik zavodi, Toshkent temir yo‗l vagonlari zavodi va O‗zbekiston temir 
yo‗l mashinalarini ta‘mirlash zavodini yangi uskuna va jihozlar bilan qayta 
tiklanishi bunga misol bo‗la oladi. 
2. ISO standarti