1-мавзу: Кириш. Иммунология фани (предмети) ва вазифалари

 

---

6 расм. 
Лимфатик тугун ва кўпайиш марказининг тузилиши.
4
 
Лимфатик тугуннинг пўстлоқ қисми тимусга боғлиқ бўлмаган зона ёки В-зоналар – 
иликдан шу ерга кўчиб ўтувчи В-хўжайралар концентрацияси ўрни деган номга эга. 
Пўстлоқ ҳамда медулла (паракортикал зона) орасидаги зона (ҳудуд) тимусга боғлиқ зона 
ёки Т-зона деб номланади. Тугуннинг ушбу қисми тимусдан бу ерга келадиган Т-
хўжайралар билан эгаллаб олинган.
Т-хўжайралар улуши 65% га тўғри келиб, В-хўжайралар улуши эса тугуннинг барча 
лимфоцитларининг 28% ни ташкил қилади. Кўпайиш марказида турли хил даражада 
етилган В-лимфоцитлардан ташқари строма таркибига кирувчи дендрит хўжайралар ҳамда 
фагоцитар фаоллик билан эркин макрофаглар яхши кўриниб турибди. Ушбу барча 
хўжайралар иммун жавоби (реакцияси) ривожида уларнинг мувофаққиятли 
таъсирлашиши учун реал шарт-шароитларни яратади.
 
2.Лимфоэпитеал ҳосилалар тизими
. 
Ҳалқумнинг лимфоид ҳосилалари
– бу лимфоид ҳалқум ҳалқасининг 6 бодомсимон 
безидир. Ҳар бир бодомсимон без – бу лимфоид тўқималарнинг каттагина тўпланишидир. 
Бодомсимон безлар юзаси нотекис, гуёки жарликларга эгадек. Ушбу ҳалқалар 
(нокесликлар) крипталар деб аталади. Улар овқат, чанг ва бошқаларнинг зарраларини 
ушлаб қолади. Бу ерга микроорганизмлар тушиб қолган ҳолда кўпайиб боради ва 
иммунологик реакция ишга тушиши учун сигнал ишга тушишига хизмат қилади.
Қизилўнгачнинг лимфоидли ҳосилалар 
Қизилўнгачнинг шиллиқ қаватида, шунингдек уларнинг орасида унинг бурмалари 
ичида лимфоид тугунлар жойлашган бўлади. Овқат массалари йўлида жойлашган ҳолда 
ҳамда лимфоид тугунлар антиген таъсир кўрсатиб, орган деворларини бегона 
материаллардан генетик ҳимоя қилиш ва назорат қилиш вазифаларини бажаради. 
Лимфоид тугунлар бутун бир тана узунлигида занжирни ҳосил қилиб бурмаларнинг илон 
изи юришини такрорлайди. Бундан ташқари, қизилўнгач деворларида занжирлар орасида 
чўзилиб кетган қоришиқ тарқалган хўжайралар (тўқималар) деб номланган хўжайралар 
мавжуд.
Ошқазоннинг лимфоидли ҳосилалар 
Ошқазоннинг шиллиқ қаватида В- ҳамда Т-хўжайралар популяциясига оид 
лимфоцитлар, плазматик хўжайралар ҳамда макрофаглар бор. Онтогенезнинг турли 
босқичларида лимфоид тугунларнинг тўпланиши ошқазоннинг турли қисмларида турлича 
ўзгариб туради.
Ичакнинг лимфоидли ҳосилалари 
Йўғон ҳамда ингичка ичак деворларида лимфоид ҳосилалар анатомик хусусиятларга 
эга. Мазкур органларнинг тузилиши ҳамда иммунологик функцияси ингичка ва йўғон 
ичакнинг физиологик вазифаларига мос келади.
Лимфоид аппарат ўз ичига қуйидагиларни олади: лимфоид (пейеровлар), бир дона 
лимфоид тугунлари, қоришиқ жойлашган лимфоцитлар. Йўғон ичак бошланишида 
лимфоид тугунли унинг чувалчангсимон ўсимтаси жойлашган бўлади.
Нафас олиш органларининг лимфоидли ҳосилалар 
Ҳаво билан бирга бегона ва ёд бўлган заррачалар тушиб қоладиган нафас олиш 
органлари деворларида иммун ҳимоясининг яхши ривожланган аппарати бор. Бу кекирдак, 
трахея ҳамда эпителий қопламалари остидаги бронхларнинг шиллиқ қаватида бронхларга 
жамланган лимфоид тўқималар дея ном олган лимфоид қаторнинг кўплаб хўжайралари 

---

жойлашган лимфоид тўқималарнинг жамланишидир (тўпланишидир).
Лимфоид тўқималарнинг тўпланиши (лимфоид тугунлар) ёшга, шунингдек 
организмнинг функционал ҳолатига боғлиқдир.
Сийдик айириш йўлларининг лимфоид ҳосилалари 
Сийдик айириш йўлларининг деворларидаги бурмалар (тўпламлар) уларнинг ичига 
ташқаридан кўтарилувчи йўл билан тушадиган ёки уларнинг юқори қисмларида ҳосил 
бўладиган бегона моддаларга нисбатан “қўриқловчи” функцияни бажаради.