|
ibtidoiy bosqich:
faqat yaqin kishilariga g‘amxo‘rlik ko‘rsatish tarzida amal
qilgan;
madaniy bosqich:
jismoniy va ruhiy muhtojlarga yordam ko‘rsatish tarzida
namoyon bo‘lgan;
institutsional bosqich:
kasbiy, tizimli va tuzilmali yordam ko‘rsatish tarzida
shakllangan;
124
Ёлғизлик вазирлигининг ташкил этилиши -http://kun.uz/77779381
125
Surrey J. L. The «Self-m-relation» A theory of wowens development // Women's growth m connection - NY-L,
1991. - 145 p., Thompson P. The Natureof Work: AnIntroduction to Debatesonth e Labour Process. L., 1989., Yip
K.S. Tensions and dilemmas of social work education in China, International Journal of Social Welfare, 2007, 50
(1). - Р.93-105., Антропов В.В. Экономические модели социальной защиты населения в государствах ЕС //
Автореф. дис. ... докт. эконом. наук. – Москва: МГТУ им. Н.Э.Баумана, 2007. – 48 с.
126
Филантропия и благотворительность на различных этапах развития общества. - yourlib.net/content/
view
127
Хусрав Деҳлавий шеъриятидан. - Тошкент: Ўзбекистон, 1979. – Б.31.
77
tijorat bosqichi:
yordam ko‘rsatish orqali foyda ko‘rish qaratilgan mehnat
turi sifatida amal qilishi kuzatilgan.
Bu xususda professor M.G‘aniyeva, “Ijtimoiy ish rivojlanishida uch
bosqichni ajratib ko‘rsatish mumkin. Birinchi bosqich ijtimoiy xizmatning kasb
sifatida qaror topishi bilan ifodalanadi. Ikkinchi bosqich XX asrda Shimoliy
Amerika va Yevropada ijtimoiy xizmat kasbining ijtimoiy institutga aylanishi bilan
ifodalanadi. Uchinchi bosqich ijtimoiy xizmatning butun dunyo bo‘ylab tarqalishi
bilan ifoda-lanadi”
128
,‒ deb yozadi. Bizningcha, har bir mintaqada ijtimoiy yordam
ko‘rsa-tishning o‘ziga xos ko‘rinishi ham inobatga olinsa, bu bosqichlar yanada
tako-millashib borishi mumkin.
Rivojlangan mamlakatlarda ijtimoiy xizmat ko‘rsatish amaliyoti bo‘yicha
xalqaro tajriba to‘plandi. Bu esa o‘z navbatida ularning rivojlanish tarixi, ya’ni
mintaqaviy, mental jihatlariga e’tibor qaratishni taqozo etmoqda. Fransiya, Germa-
niya va Italiya singari G‘arbiy Yevropa mamlakatlarida bu sohada ibratli natijalar
qo‘lga kiritilganligini ta’kidlash mumkin.
Ijtimoiy ish bo‘yicha mutaxassislarning professional – etik – axloqiy sifat-
larga bo‘lgan talablar quyidagilar:
– zamonaviy jamiyat madaniyatining darajasi va uning ijtimoiy ishga va
uning asosiy subyektlariga – o‘zining falsafiy – axloqiy – etik tasavvurlariga,
milliy men-taliteti va ijtimoiy an’analariga ega ijtimoiy xizmat xodimlariga
bo‘lgan munosabati bilan;
– ijtimoiy ish xodimi malakasiga bo‘lgan xalqaro talablar bilan, bular
ma’lum darajada Shvetsiya, Buyuk Britaniya, AQSh, Italiya, Germaniya,
Gollandiya, Finlyandiya va boshqa mamlakatlarda amalga oshirilgan;
– ijtimoiy xizmatlarning, ijtimoiy xizmat ko‘rsatish qilishning kompleks,
ko‘p tarmoqli va ixtisoslashgan markazlarining shakllanish va rivojlanishining
obyektiv ehtiyojlari bilan;
– ijtimoiy muammolarni hal etishning o‘z tasdig‘ini topayotgan ko‘p
variantligi, o‘tish davri sharoitida ijtimoiy eksklyuzivlarni bartaraf etish, aholini
ijtimoiy himoyalash va ijtimoiy rivojlantirishning samarali yo‘llarini iqtisodiy
islohotlar kontekstida emas, balki inson hayoti uchun izlash bilan belgilanadi.
Ijtimoiy ish xodimlarining professional faoliyatining turi va shakllari,
mazmuni amalga oshirish yo‘llari shu faoliyat xarakterini belgilab beruvchi
muayyan tarmoqning faqat o‘ziga xos xususiyatlarini aks ettirib qolmasdan balki
jamiyatning, konkret hudud – regionning, aholi punktining, ijtimoiy – iqtisodiy
sohadagi vaziyatlarning xususiyatlarini ham aks ettiradi.
Ijtimoiy ish xodimlarining professional – etik – axloqiy sifatlariga bo‘lgan
talablar ijtimoiy ishning vazifalarini bajarish sohasiga va aholini ijtimoiy himoya-
lash obyektlarining xususiyatlariga qarab o‘zgaradi.
Qashshoqlik, uysizlik, sayoqlik, bolalar va o‘smirlarning asotsial xulq-
atvori, katta yoshdagilarning deviantli xatti-harakati, fohishabozlik, yetimlik,
ichkilikboz-lik, nogironlik va boshqalar mutaxassis faoliyatining xarakteriga ta’sir
etuvchi va zaruriy professional sifatlarning shakllanishini belgilab beruvchi muhim
128
Ганиева М.Ҳ. Ижтимоий иш асослари. - Тошкент, CHASHMA PRINT, 2010. – Б.11.
78
omillar hisoblanadi.
Shunga ko‘ra professional ijtimoiy ishning shakllanishida 1994-yilning
oktabrida ijtimoiy xodimlarning Xalqaro federatsiyasida qabul qilingan hujjatlar
katta ahamitga ega, bular: «Ijtimoiy ish axloqiy – etik prinsiplarining Xalqaro
dekla-ratsiyasi»da ijtimoiy ish xodimi va mijozning munosabati, ya’ni o‘zaro
aloqasi quyi-dagi prinsiplarni hisobga olgan holda vujudga kelishi ko‘rsatib
o‘tilgan:
- har bir inson o‘zining noyobligi bilan qadrlidir, buni inobatga olish va hur-
mat qilish kerak;
- har bir inson o‘zini namoyon qilish huquqiga ega;
- ijtimoiy ish xodimlari ijtimoiy adolat prinsiplari tarafdori bo‘lishi;
- ijtimoiy xodimlar o‘zlarining barcha bilimlari va ko‘nikmalarini alohida ki-
shilar, guruhlar, jamoalarga, ularning rivojlanishida, shaxs va ijtimoiy muhit o‘rta-
sidagi ziddiyatlarni hal etishda yordam ko‘rsatish uchun qo‘llaydilar;
- ijtimoiy xodimlar ularga yordam va maslahat so‘rab murojaat etgan har bir
insonga, uning jinsidan, yoshidan, jismoniy va aqliy nuqsoni mavjudligidan,
ijtimoiy va irqiy kelib chiqishidan, dini, tili, siyosiy qarashlaridan qat’iy nazar,
yordam beradilar;
- ijtimoiy xodimlar BMTning inson huquqi Deklaratsiyasi va bu
Deklaratsiya asosida tuzilgan boshqa xalqaro konvensiyalarga rioya qilgan holda
individ va guruhlarning asosiy huquqlarini hurmat qiladilar;
- ijtimoiy xodimlar shaxs daxlsizligi, o‘z ishida axborotdan foydalanish
javobgarligi va sir tutish prinsiplariga rioya qiladilar. Ijtimoiy xodimlar o‘rinli
maxfiylikka, hatto mamlakat qonunlari bu talablar bilan zid kelib qolsa ham, rioya
qiladilar;
- ijtimoiy xodimlar o‘z mijozlari bilan yaqin hamkorlikda ularning foydasi
uchun, lekin boshqalarga ziyon keltirmasdan ishlaydilar;
- ijtimoiy ish terrorizm, qiynoqlar va kishilarga azob berishga, kamsitishga
qaratilgan boshqa harakatlarni qo‘llovchi individlar, guruhlar, hokimiyat struktura-
larining bevosita yoki bilvosita madadiga qarshidir.
Mamlakatimizda esa ijimoiy ish xodimlari O‘zbekiston Respublikasi
Prezidentining 2019-yil 11-fevraldagi “Yetim bolalar va ota-onasining qara-
mog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarni ijtimoiy himoya qilishni kuchaytirishga
oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PQ-4185-sonli qarori bilan
tasdiqlangan “Yo‘l xaritasi”ga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Bandlik va
mehnat munosabatlari vazirligi tomonidan 2019-yil 11-noyabrda ishlab
chiqilgan “Ijtimoiy xodimlarning alohida lavozimi bo‘yicha tarif-malaka
tavsifnomasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi ID-9543-sonli buyrug‘iga asosida
amalga oshirilmoqda
129
.
129
Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги нинг 2019 йил 11
ноябрдаги “Ижтимоий ходимларнинг алоҳида лавозими бўйича тариф-малака тавсифномасини
тасдиқлаш тўғрисида”ги ID-9543-сонли буйруғи - https://regulation.gov.uz/oz/document/9543
79
Bunda “
Do'stlaringiz bilan baham: |
