Samarqand davlat universiteti isoqjon negmatov ijtimoiy ishning etik

8 mln 200 ming 
oila 
mavjud. Joriy yilda ajrim yoqasiga kelib qolgan oilalar soni 13865 ta bo‘lib, 
ularning 60 foizi – 7943 tasini yarashtirishga erishilgan. Oilaviy ajrimlarning har 
uchtadan bittasi nikohning dastlabki o‘n-yili va undan ortiq bo‘lgan davrga to‘g‘ri 
kelmoqda. Har yili nikohni bekor qilish bo‘yicha sudlarga qilingan murojaatlarning 
yarmidan ko‘prog‘i qanoatlantirilmoqda. Oilaviy ajrimlarning sabablari o‘zaro 
munosabatlar (50-60 foiz holatdA., moddiy yetishmovchilik, uy-joy bilan bog‘liq 
muammolar, oilaviy munosabatlarga ota-ona va boshqa qarindoshlarning noo‘rin 
aralashuvi, er va xotin xarakterining o‘zaro mos kelmasligi, ulardan biri zararli 
odatlarga (ichkilik, giyohvandlik va h.k) ruju qo‘yishi ekanligi aniqlangan
464
.
Bu borada davlatimiz rahbari raisligida 2020-yil 18-mart kuni “Mahalla va 
oila muammolarini o‘z vaqtida aniqlash hamda hal etish masalalari” bo‘yicha 
videoselektor yig‘ilishida ajrimlar masalasiga alohida to‘xtalib, “kichik maishiy 
sabablar jiddiy oqibatlarni keltirib chiqarayotganini afsus bilan qayd etib, bu borada 
vazirlik rahbarlari, joylardagi mutasaddilar notinch oilalardagi ahvolni oldindan 
o‘rganib, muammoni bartaraf qilish bo‘yicha manzilli ishlashi kerakligini” ko‘rsatib 
o‘tgan. Shuningdek, “yurtimizda 22 mingga yaqin xotin-qiz og‘ir turmush sharoitida 
yashamoqda. Ular kam ta’minlangan, ishsiz, uy-joyga muhtoj va nogironligi bor 
ayollar bo‘lib, har birining muammosiga individual yondashuv talab etiladi. 
Bugungi kunda mamlakatimizda 1 million 335 mingdan ziyod ishsizlar, 125 
mingdan ortiq boquvchisini yo‘qotgan oilalar mavjud. Shuningdek, 1 million 400 
mingga yaqin yoshlar xorijga ishlash uchun ketgan. Bu insonlarning aksariyati 
kasbga ega emas”
465
ligi ta’kidlangan. Demak, so‘nggi yillarda mamlakatimiz 
464
 https://kun.uz/news/2020/06/25/oilaviy-ajrimlar-soni-otgan-yilgiga-nisbatan-kamaydi-vazirlik 
465
 https://uza.uz/uz/posts/ma-alla-va-oilalarga-k-maklashish-b-yicha-shimcha-vazifalar--18-03-2020 

---

410 
ijtimoiy siyosatida muammo va kamchiliklar e’tirof etilib, ularni bartaraf etish 
bo‘yicha samarali mexanizm joriy etishga urinishlar yaqqolroq ko‘zga 
tashlanmoqda. 
Davlat statistika qo‘mitasining xabar berishicha, 2020-yilning yanvar-iyun 
oylarida O‘zbekiston FHDY organlari tomonidan 75,5 ming nikoh ro‘yxatga 
olinib, o‘tgan-yilning shu davriga nisbatan mos ravishda 27,5% va 20% pastroq 
ko‘rsatkich qayd etilgan
466
. 
Mamlakat bo‘yicha 1000 aholiga nisbatan nikoh tuzish koeffitsiyenti 4,5 
promilleni (2019-yilning birinchi yarmida 6,3 promille) tashkil etdi. 
Hududlar bo‘yicha eng yuqori nikoh koeffitsiyenti Xorazm (6,4 promille), 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi (5,2) Sirdaryo (5,1) Surxondaryo (4,9) viloyatlarida 
kuzatilgan bo‘lsa, eng kam nikoh tuzish koeffitsiyenti Namangan (3,6), Samarqand 
(3,7), Navoiy (3,8) va Jizzax (4,2) viloyatlarida qayd etildi. 
Yanvar-iyun oylarida FHDYO organlari tomonidan 12,8 mingta yoki 2019-
yilning shu davriga (16 mingta) nisbatan 20 foiz kamroq nikohdan ajralishlar qayd 
etilgan bo‘lib, mos ravishda 1000 aholiga nisbatan nikohdan ajralish koeffitsiyenti 
0,8 promilleni (bir yil oldin – 1 promille) tashkil etdi. 
Hududlar bo‘yicha eng yuqori nikohdan ajrashganlar koeffitsiyenti Toshkent 
shahri (1,3 promille), Sirdaryo (1,2 promille), Andijon (1,0 promille) va Navoiy 
(0,9 promille) viloyatlarida, eng kam nikohdan ajrashganlar koeffitsiyenti esa 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi (0,5 promille), Qashqadaryo (0,5 promille), 
Xorazm (0,5 promille) va Surxondaryo (0,6 promille) viloyatlarida kuzatildi. 
Dastlabki ma’lumotlarga asosan, respublikada jami ajralishlarning 52,9% 
farzandsizlar, 27,5% bitta farzand bilan va 19,6% ikki va undan ortiq farzand bilan 
ajrashganlar hissasiga to‘g‘ri kelmoqda. 
Statistik ma’lumotlarga ko‘ra
467
, oilada farzandlar qancha ko‘p bo‘lsa, 
ajralish xavfi shunchalik kamayadi. Buxoro viloyati va Qoraqalpog‘iston 
Respublikasi esa bundan mustasno. Buxoro viloyatida bitta bolali oilalarda ajralish 
(37,5%), bolasi bo‘lmagan nikohlarga qaraganda (34,9%) ko‘proq bo‘ldi. Ikki yoki 
undan ko‘p bolali oilalar faqat 27,6% hollarda ajrashdilar. Qoraqalpog‘istonda 
30,6% hollarda bolalarsiz nikohlar buzilgan, bitta bola bilan – 41,1%, ikki va 
undan ortiq bolalari bilan esa – 28,3%. 
Mamlakatimizda ijtimoiy sohada keng ko‘lamli islohotlar amalga 
oshirilmoqda. Bolalar va ayollarning huquq va manfaatlarini himoya qilish, 
oilalarni qo‘llab-quvvatlashning mustahkam tizimini yuzaga keltirishda samarali 
ishlar amalga oshirilmoqda. Oxirgi yillarda ayollarning oiladagi va jamiyatdagi 
maqomi oshirildi, yosh oilalarga har tomonlama yordam ko‘rsatish ko‘lami 
kengayib bormoqda. O‘zbekistonda inson oliy qadriyat ekanligi, ushbu tamoyil 
hozirgi vaqtda mamlakat siyosatining ustuvor yo‘nalishiga aylanganligi Prezident 
SH.M.Mirziyoyev tomonidan ilgari surilgan “Odamlar ertaga, uzoq kelajakda 
emas, balki aynan bugun o‘z hayotlaridagi ijobiy o‘zgarishlarni ko‘rishni 
xohlaydilar” degan tamoyil bilan tasdiqlanadi. Bu borada amalga oshirilayotgan