Tizim va signallarni qayta ishlash O’quv uslubiy majmua

Akkumlyator.
Akkumlyator – AMQ (Arifmetik-mantiqiy qurilmalar) da 
bajariluvchi amallarning oraliq natijalarini vaqtincha saqlash uchun mo‘ljallangan 
registr. Universal mikroprotsessorlar tuzilmasida akkumlyator AMQ tarkibiga kiradi 
va ko‘pincha alohida ko‘rsatilmaydi (7.3-rasm).
7.3-rasm. Universal mikroprotsessorlarda akkumulyatorning funksiyasi 
Bunda uning vazifasi oraliq natijalarni nafaqat vaqtincha saqlash, balki 
inversiya, siljitishning eng oddiy amallarini bajarish hamdir. Akkumlyator nafaqat 
AMQ, balki ma’lumotlar shinasi (MSH) bilan ham bog‘liq. Ishlashning oraliq 
natijasi AMQ ga BR2 bufer registrlaridan biri orqali siklning navbatdagi bosqichlari 
uchun uzatiladi, SHD ga ishlov berishning so‘nggi natijalari xotiraga yozish uchun 
uzatiladi. 
MlSH 
BR1 
BR2 
AMQ 
Akkumuliyator 

---

94 
Ko‘pchilik SPning arxitekturasiga ikkita akkumlyator ko‘zda tutilgan, bu esa 
oraliq natijalarni saqlashni talab qiluvchi amallarning bajarilish tezligini oshirish 
imkonini beradi. Texnik jihatdan akkumlyator bir necha registrlardan (kengaytirish 
registri, katta va kichik so‘z registri) tuzilishi mumkin. Ularning asosiy vazifasi – 
oraliq natijalarni hisoblash aniqligini oshirishdir. 
7.2. Qo‘shimcha arifmetik qurilmalar 
Turli arifmetik va mantiqiy amallarni bajaruvchi asosiy AMQ ga qo‘shimcha 
ravishda SRIB protsessorlarda yordamchi arifmetik qurilmalar qo‘llaniladi. Ular 
turli matematik amallarni asosiy AMQ bilan bir vaqtda amalga oshirish, bu bilan 
tizimning unumdorligini oshirish imkonini beradi. 
Masalan, TMS320 protsessorlarda yordamchi registrlarning arifmetik 
qurilmasi (YRAQ) yordamchi registrlar bilan ishlash uchun qo‘llaniladi
(7.4-rasm).
7.4-rasm. Yordamchi registrlarning arifmetik qurilmasi. 
Yordamchi registrlar, asosan, ma’lumotlarning egri manzilatsiyasi uchun 
qo‘llaniladi, shuningdek umumiy vazifalarni bajaruvchi registrlar sifatida xizmat 
qilishi mumkin. Registr va operandlarning ma’lumotlar xotirasidan ma’lumotlar 
shinasi bo‘yicha uzatiladigan miqdori YRAQ uchun kiruvchi axborot bo‘lishi 
mumkin. YRAQ registr miqdorini o‘zgartirish va ma’lumotlar xotirasi (MSh) 
MSH 
МХ 
МSH 
МХ 
Yordamchi 
registr blogi 
YRAQ 

---

95 
manzillashtirish shinasiga (MSh) uzatiluvchi ma’lumotlarni olish va registrlarda 
saqlash uchun qo‘llaniladi. 
7.5-rasmda Analog 
Devices 
firmasining 
AMQ 
protsessorlari 
va 
ko‘rsatkichlarining funksional sxemasi keltirilgan. Ushbu protsessorlarda 
ko‘paytirish natijalarini to‘plash uchun (ya’ni MAC – amallarni bajarish uchun) 
ko‘paytirib-qo‘shuvchi qurilmasi tarkibiga kiruvchi to‘plagich – alohida summator 
qo‘llaniladi. MR registrdan R maxsus shina (natija shinasi) bo‘yicha to‘planish 
natijasi asosiy AMQ ga kelgusida ishlov berish uchun uzatiladi. Ayrim paytda SP 
ga investitsiyaning faqat mantiqiy amallarini, modul bo‘yicha qo‘shishlarni bajarish 
uchun qo‘shimcha qurilma qo‘shiladi. 
7.5-rasm. TMS protsessorlaridagi qo‘shimcha ko‘paytirib-qo‘shuvchi. 
So‘nggi modellarning ko‘pchilik protsessorlari AMQda hisoblashlarning bir 
necha natijalarini saqlash imkonini beruvchi minimum ikkita akkumlyatorga ega.