2-mavzu. Tijorat banklarining foiz siyosati. Reja tijorat banklari foiz siyosati xaqida umumiy tushuncha. Foiz stavkalarining turlari

LIBOR (LIBOR)
– “London banklararo taklif etish
stavkasi” misol bo‘la oladi
. LIBOR
stavkalari bir necha eng rivojlangan. 
Mamlakatlar valyutalari bo‘yicha va davrlar (1 hafta, 1,2,3,6,9, va 12 oy) bo‘yicha
aniqlanadi. Ko‘pdan-ko‘p hollarda “Libor stavkasi” terminida funt sterlingdagi
depozitlar bo‘yicha stavka tushuniladi. U rasmiy qayd etilgan stavka emas. Har 
bir yirik tijorat banki har ish kunining ertalab soat 11:00 da holati bo‘yicha pul 
bozori konyukturasiga bog‘liq ravishda stavkani qayd etadi. 
Tijorat banklari birinchi darajali qarz oluvchilarga kreditlarni berishda 
“PRAYM – REYT”
stavkalaridan foydalanadilar.
Va nihoyat, foiz stavkalarining keyingi darajasi bu korxona va jismoniy
shaxslarga beriladigan, risk darajasi yuqoriroq bo‘lgan ssudalar bo‘yicha
stavkalardir. 
Bank amaliyotida foizlarni hisoblashning turli xil metod va usullari
mavjud. Bank amaliyotida oddiy va murakkabfoiz stavkalar ko‘llanadi. 
Oddiy foizlar
birinchi navbatda qisqa muddatli kreditlashda foydalaniladi. 
Unda shartnoma bo‘yicha aniqlangan har chorak yoki boshqa muddatda foizlarni 
hisoblash va kreditorga to‘lash amalga oshiriladi. 
Hozirgi kunda ko‘pincha yuqorida ko‘rsatilgan usuldan foydalaniladi. 
Bunda qarzning asosiy summasini hisobga olgan holda qarzdorning jami 
to‘lovlari hajmi quyidagi bo‘ladi: 
S ( 1 ni ) 
Bundan, S – boshlang‘ich qarzni hisobga olgan holda kredit bo‘yicha 
to‘lovlar summasi 
P – boshlag‘gich qarz 
i – foiz stavkasi 
n – ssudaning yillar yoki kunlar bo‘yicha davom etishi. 
Ko‘pdan ko‘p hollarda bank amaliyotida protsent hisoblash jarayoniga
teskari bo‘lgan operatsiyani bajarishga tug‘ri keladi. Bu hol ko‘pincha diskont
vakillariga murojaat qilinganda sodir bo‘ladi. Bu holda, boshlangich qarzni
aniqlashda quyidagi formula qo‘llanadi. 

---

S 
P 
Masalan, bank quyidagi shartlar bo‘yicha veksel chiqardi: vekselning nominal
summasi 100 mln. so‘m , 120 % yillik to‘lash bilan 3 oy muddatga. Unda vekselni 
sotib olish paytidagi summasi quyidagicha bo‘ladi: 
P76,9 mln.so‘m 
1 1,2 * 90 / 360 
Veksellarni hisobga olish jarayonida, (ular taqdim) muddat o‘tgach, ular 
taqdim qilinganda to‘lov summasini aniqlash uchun quyidagi formula ishlatiladi: 
S = P ( 1 – nd ) 
Bundan,d – oddiy hisob stavkasi. 
Masalan, bank muddati kelmasdan turib majburiyatlarni to‘lash bo‘yicha
20 kunlik vekselni qayta hisobga oladi. Bunda vekselning nominal summasi 100 
mln. so‘m, hisob stavkasi – yiliga 130 %. 
Bu holda, veksel hisobga olingandagi summa quyidagicha bo‘ladi. 
P=100 ( 1 – 1,3 * 20 / 360 ) 
Bank amaliyotida