Toshkent moliya instituti "soliqlar va soliqqa tortish"

8. Soliq to’lovchi jismoniy shaxslar faoliyatiga oid 
dasturiy 
mahsullarning
 mohiyati va ahamiyati. 
 «Soliq to’lovchi jismoniy shaxslarni axborot-hisobga olish tizimi» dasturiy 
mahsulining «Jismoniy shaxslar shaxsiy xisob varaqalari» moduli 
Dasturiy mahsuldan ko’zlangan asosiy maqsad, «Soliq to’lovchi jismoniy 
shaxslarni axborot-hisobga olish» (ORACLE) dasturiy majmuasidan shaxsiy hisob 
varaqalar bilan ishlash bo’linmasi ajratilib aloxida 
fiz_kls.exe
moduliga 
aylantiriladi va ushbu dastur modulini faqatgina shaxsiy hisob varaqalar bilan 
ishlovchi ya’ni 09-16-shakllar hujjatlarini kirituvchi xodimga maxsus kodli parol 
orqali ma’lumotlarni kiritishga ruxsat beriladi. 
 «
Soliq to’lovchi jismoniy shaxslarni axborot-hisobga olish tizimi» dasturiy 
mahsulining «Bank xujjatlarini kiritish moduli» moduli
 
Dasturiy mahsuldan ko’zlangan asosiy maqsad, «Soliq to’lovchi jismoniy 
shaxslarni axborot-hisobga olish» (ORACLE) dasturiy majmuasidan bank 
hujjatlari bilan ishlash bo’linmasi ajratilib aloxida 
fiz_bank.exe
moduliga 
aylantiriladi va ushbu dastur modulini faqatgina bank hujjatlarini kirituvchi 
xodimga maxsus kodli parol orqali ma’lumotlarni kiritishga ruxsat beriladi. 
«Jismoniy shaxslarning jami yillik daromadlarini deklaratsiyalash»
dasturiy mahsuli
 

---

43 
Ushbu dasturiy mahsul davlat soliq inspektsiyalarida jismoniy shaxslarning
asosiy va asosiy bo’lmagan ish joylaridan olgan daromadlari haqidagi ma’lumotlarni 
kompyuter bazasiga kiritish, qayta ishlash natijasida hosil bo’lgan natijalarni 
ShHVlarga o’tkazish, jismoniy shaxslarning jami yillik daromadlari to’g’risidagi
deklaratsiya blankalarini, shuningdek barcha zaruriy hujjatlarni chop etish uchun 
mo’ljallangan. 
DSIlarda 
jismoniy 
shaxslarning 
jami 
yillik 
daromadlari 
haqidagi
ma’lumotlar dastur yordamida kompyuter bazasiga kiritiladi va Soliq 
deklaratsiyalarini qayta ishlash markaziga yuboriladi. Ushbu yuborilgan avtomatik 
ravishda saralanib, jismoniy shaxslarning yashash manziliga qarab tegishli DSIlarga 
etkazib beriladi. 
Soliq to’lovchi jismoniy shaxslarni axborot –hisobga olish tizimi dasturiy
mahsulini “jismoniy shaxslarni administratori” moduli 
Soliq to’lovchi jismoniy shaxslarni hisob ma’lumotlar bazasi dasturiy 
mahsulini
asosiy maqsadlari quyidagilardir: 
• soliqlarni yig’ish bo’yicha soliq, inspektorlarining ish faoliyatini DSQning 
hamma pog’onalarida yanada samarali bo’lishini ta’minlash; 
• har bir soliq to’lovchi tomonidan to’langan soliqar bo’yicha aniq 
ma’lumotlarni ko’rsatish; 
• turli foydalanuvchilarning haqiqiy va to’la ma’lumotlari bilan DSQda 
hamda undan tashqarida ta’minlash; 
• ma’lumotlardan kelajakda foydalanish uchun, ularni himoya qilish.
Texnik jihatdan amalga oshirish talabi quyidagilarni o’z ichiga oladi: 
Soliq to’lovchi jismoniy shaxslarni hisob ma’lumotlar bazasi dasturini 
asosiy modullari. 

Soliq hujjatlarini yig’ish va hisob hamda normativ-ma’lumot 
axborotlarini uzatish tizimi. 

DSQ ma’lumotlarni qayta ishlash tizimiga kirish uchun axborot 
terminali. 

Ma’lumotlarni qayta ishlash modulining arxiv-qidiruv tizimi. 

Himoya tizimi. 

Soliq hujjatlarini yig’ish va hisob hamda normativ-ma’lumot 
axborotlarini uzatish tizimining asosiy funktsiyalari. 

Birlamchi hujjatlar (01.03.09 shakllar va b.) tizimga habarni uzatish 
(uzatish - birlamchi hujjat yoki hujjatlar to’plami) usuli orqali tushishi kerak, 
bunda yuqori xavfsizlik kafolatlangan hamda birlamchi hujjatlarning kirish 
tezligini nazorat qilish imkoniyatiga ega bo’lish kerak. 
Soliq to’lovchi jismoniy shaxslarni hisob ma’lumotlar bazasi dasturini 
texnik tasnifi. 

---

44 
Davlat Soliq Qo’mitasi ma’lumotlarini ishlashning yagona kompyuter 
tizimiga bo’lgan asosiy texnik talablar. 
Davlat Soliq Qo’mitasi ma’lumotlarini ishlashning yagona kompyuter tizimi 
DOS, Windows, MAC OS va serverlardan UNIX hamda Microsoft Windows NT 
boshqaruvi ostidagi ishchi stantsiyalardan foydalanishi, bunda global, 
taqsimlanadigan ma’lumotlar bazasi, tarmoq printerlari, skanerlar va boshqa 
periferik qurilmalar boshqaruvini ta’minlashi kerak. 
Dastur ma’lumotlarni yig’ish, saqlash va kerakli axborotni qidirish uchun 
zarur samaradorlikka ega bo’lgan maksimal tezlikni saqlashi kerak. Dastur qog’oz 
uzatkichlar, fakslar, tasvirlar, ASCII va binar ma’lumotlari yoki ovoz ma’lumotlari 
ko’rinishidagi istalgan ma’lumot bilan samarali ishlashni tashkil etish uchun 
mo’ljallangan. 
Dastur ofis ilovalari, qidiruv tizimlari, shuningdek keng masshtabli 
ilovalarni klient-server muhitidan foydalangan holda yaratish imkoniyatini 
ta’minlaydi. 
Dastur ma’lumotlarga kirishning operativligini ta’minlashi kerak, bu o’z 
navbatida hujjatlarni kartoteka, jildlardan qidirish bilan bog’liq bo’lgan qog’ozli 
texnologiyani bartaraf etish imkoniyatini beradi. 
DASTURNI MAQSADI VA TAFSIFNOMASI
Soliq to’lovchi jismoniy shaxslarni hisob ma’lumotlar bazasi dasturini 
majmua ShEXM mashinalarini IBM PC\AT turi uchun ORACLE qobig’ida ishlab 
chiqilgan. Bu dasturda ishlash uchun lokal informatsion setni (LIVS) zamonaviy
WINDOWS NT yoki NOVELL operatsion sistemalariga asoslangan qobig’i 
bo’lishi kerak. 
Dasturiy maxsulot jismoniy soliq to’lovchilarni ro’yxatga olishni hamda 
shaxsiy hisob varaqalarnini tuman darajasida yuritishni avtomatlashtirishga 
asoslangan. 
Dasturiy maxsulot ta’minlaydi: 

Jismoniy shaxslarni 01 shakllardagi ma’lumotlarini kompyuterga kiritish
orqali ro’yxatga olishni ta’minlaydi. 

Jismoniy shaxslar haqidagi ma’lumotlarni 03, 09, 16 shakllar to’ldirib 
kompyuterga kiritish orqali o’zgartiradi; 

Har kunlik bank tushumlari asosidagi ma’lumotlarni kompyuterga 
kiritiladi; 

Soliq to’lovchilarga hisoblangan soliqlarni,qayta hisobotlarni ShXV 
kiritish va o’tkazish; 

DSI ta’luqli bo’lgan ma’lumotlarni kiritish 

a) DSI reestr hisoblari kiritish; 

---

45 
b) DSI Inspektorlari ma’lumotnomasini kiritish; 
v) DSI pasportini kiritish; 
Soliq to’lovchi jismoniy shaxslarni hisob ma’lumotlar bazasi dasturini 
tashkiliy tuzilishi. 
Dastlab dasturni ishga tushirish “FIZLTD” yorlig’ini ishga tushrish bilan 
boshlanadi va ekran shakli asosida quyidagi dastur modullari ko’rinadi: 
1. Ro’yxatga olish,
2. Jildlar,
3. Bank hujjatlari,
4. Eksport-Import,
5. Shaxsiy hisob varaqalari,
6. Hisobotlar,
7. Ma’lumotlar,
8. Chiqish menyulari chiqadi.
Har bir modul o’z tarkibida: 

Bosh menyu; 

Yordamchi qatorini o’z ichiga oladi. 
Har bir dasturiy modulni Bosh menyusi ekranni yuqori qismida joylashgan 
bo’lib, bir necha punktlardan iborat bo’ladi. Punktlardan birini tanlanishi punkt osti 
menyusini ishga tushiradi. 
Yordamchi qator har dastur ichida qismida joylashgan bo’lib, funksional 
klavishalarni vazifasini ko’rsatib turadi.