# 4, 2020 pedagogik mahorat*педагогическое мастерство*pedagogical skill

# 4, 2020 PEDAGOGIK MAHORAT*ПЕДАГОГИЧЕСКОЕ МАСТЕРСТВО*PEDAGOGICAL SKILL
203 
qilgan. Uy-roʻzgʻor buyumlarini bichish oddiy va juda soddaligi bilan ajralib turgan. Insonga ust-bosh 
sifatida xizmat qiladigan zardoʻz buyumlari, ya’ni zardoʻzlikda kostyum va uning qoʻshimchalarini bichish 
texnologiyalari birmuncha murakkab boʻlib, turlicha uslublarni oʻz ichiga oladi. Demak, zardoʻzlik 
buyumlarini bichish texnologiyasini ularning turmushda bajaradigan vazifasiga koʻra ikki turga ajratish 
mumkin: 
1.
Uy-roʻzgʻor buyumlari. 
2.
Zardoʻzlik kiyim-kechaklari va uning qoʻshimcha qismlari. 
Ma’lumki, zardoʻzlik buyumlari bichimi oʻz xususiyatiga koʻra avra va astardan iborat boʻlgan. Avra 
va astar buyumga bajaradigan vazifasiga qarab koʻrinishi turlicha boʻlgan. Avra uchun yuqori sifatli, 
koʻrkam qimmatbaho materiallar tanlangan. Astar uchun oddiy, lekin chidamli, rang chiqarmaydigan 
materiallar tanlangan. Zardoʻzlik buyumlari uchun astar juda zarur, chunki avrani zardoʻzi bezaklari bilan 
bezaganimizda uning teskari tomonida tikish izlari, yelim izlari koʻzga tashlanadi. Ular zardoʻzlik 
buyumlaridan foydalanganimizda biz uchun noqulayliklar tugʻdirishi mumkin. Shuning uchun barcha 
zardoʻzlik buyumlarining orqasiga astar tikiladi. 
Texnologiya darslari ta’limi jarayonida ikki xil uslubda nazariy va amaliy mashgʻulotlar shaklida 
tashkil etiladi. Bunda dastalab о‘tilayotgan mavzuning nazariy mazmuni, nazariy jihatlari tushuntiriladi va 
nazariy olgan bilimlarini amaliyotda qо‘llay olish xususiyatlari о‘rgatiladi, shu orqali ijodkorlik faoliyati 
turlarini dars jaryonida tatbiq etish mumkin, masalan: mehnat ta’limi mazmuniga kо‘ra gazlamaga ishlov 
berish texnologiyasida zardо‘zlik sa’nati mavzusini о‘qitish jarayonida zardо‘zlik turlari har bir voha 
viloyatlarda tarqalgan turlari, zardо‘zlik sirlarini о‘rgatish orqali ijodkorlik turlarini tatbiq etish imkoniyatlari 
mavjud bо‘ladi. Umumiy о‘rta ta’lim maktablaridagi texnologiya ta’limining asosiy tashkiliy shakllari: 
amaliy mashgʻulot; amaliy-laboratoriya tadqiqoti; korxonaga ekskursiya о‘tkazish; ishlab chiqarish 
brigadasi; о‘quv sexlarida va maxsus ajratilgan uchastkalarda о‘qitish; о‘quv-ishlab chiqarish amaliyoti; 
mehnat mashgʻulotlarini tashkil etishning frontal, zveno va individual shakllari mavjuddir. 
Mehnat ta’limi jarayonida о‘quvchilar ijodkorlik faoliyati turlarini tatbiq etish imkoniyatlari amaliy 
mashgʻulot jarayonida dastur mavzusining mazmuni ochib berish orqali, texnologiya ta’limi hamda 
tarbiyasining maqsadlari, vazifalari amalga oshiriladi.
Demak, amaliy mashgʻulot deganda umumiy о‘rta ta’lim maktabi о‘quvchilarining о‘quv materialini 
faol, ongli va mustahkam о‘zlashtirishi maqsadida о‘qituvchi, ishlab chiqarish ta’limi ustasi rahbarligida 
amalga oshirilgandagina jamoa, ham yakka tartibdagi ish turlarini о‘z ichiga oladigan о‘quv-mehnat 
faoliyatini aniq tashkil etishni tushunish kerak. 
Ijodkorlik faoliyatida ijodkorlik turining, masalan, ― “Gazlamaga ishlov berish asoslari” yо‘nalishida 
xalq hunarmandchiligi texnologiyasida о‘tiladigan ― “Zardо‘zlikda ishlatiladigan naqsh turlari”. Kartonga 
naqsh (gul ) tushirish va qirqish mavzusini о‘tishda ijodkorlik faoliyatini tashkil etishda birinchi uning 
texnologik sxemasi tuziladi. 
Texnologik sxema – bu texnologik jarayonning shartli ifodalanishi. U alohida funkstional 
elementlarga bо‘linadi va ular orasidagi mantiqiy aloqalar belgilanadi. Zardoʻzi qilinadigan naqsh tayyorlash 
uchun maxsus karton tanlanadi. Axta va xoka yordamida kartonga naqsh tushiriladi. Keyin esa maxsus 
qaychi yordamida gul kesib olinadi. Qadimgi zamonda karton boʻlmagan uchun qoʻy terisidan 
foydalanganlar. Charm yumshoq boʻlganidan zar tekis chiqmagan, shu sababli ustiga surp yoki doka yopib, 
temir bilan urib tekislangan. Buxoro zardoʻz maktablarida kartonni “qogʻoz latta” deb nomlaganlar. Oʻsha 
davrlarda kartonni zardoʻzlikda ishlatilishi katta ixtiro hisoblangan. 
Kartondan gul kesish tez va oson, ikkinchidan, zar bilan tikish qulay va sifatli boʻlgan. 
Tikilgan naqsh bezaklari orqali siz borliqni, goʻzallikni, yaxshilikni kishilarga zar ip bilan tikilgan 
milliy naqsh tili orqali estetik zavq bagʻishlaysiz. 
Bular orqali siz kelajakda meros boʻlib qolgan oʻzbek milliy san’atimizni, asriy an’analarimizni 
davom ettirib, nodir asarlar yaratib, zardoʻzlik san’atining xazinasiga, madaniyatimizga katta hissa qoʻshgan 
boʻlasiz. 
Texnologiya darsi jarayonida oʻquvchilarni xalq hunarmandchiligi asosida tarbiyalash asosini dars 
jarayonida talim berish vaqtida, olib borish ham mumkin, ya’ni xalq hunarmandchiligidan foydalanishni 
takomillashtirishga bagʻishlangan bir qancha tajriba-sinov mashgʻulotlari oʻtkazib koʻrishimiz mumkin, 
masalan: 
Mashgʻulot mavzusi
: “Zardoʻzlik buyumlarini bichish va tikish”da ishlatilinadigan materiallar. 
Darsning maqsadi: 
a) 
ta’limiy
: oʻquvchilarga amaliy bezak sa’natiga ta’luqli boʻlgan zardoʻzlik sa’natini oʻrgatish va 
uning xususiyatlari, tarixi, ustalari, toʻgʻrisida va mazkur sohada ishlatiladigan materiallar toʻgʻrisida 
tushunchalar berish, tasavvurlar hosil qilish; 
https://buxdu.uz

---