8- mavzu. Shaxsning kognitiv nazariyalari. Reja

Tashqi stimullarga kognitiv tuzilma chig’irig’i orqali berilayotgan reaktsiya 
assimilyatsiya deb nomlanadi, u tevarak muhit bilan kognitiv tuzilmalar 
o’rtasidagi muvofiqliklarni o’rnatishdan iborat
. Vaqtning muayyan pallasida 
ishga tushadigan kognitiv tuzilmalar organizm assimilyatsiya qilish mumkin 
bo‘lgan narsalarga cheklov qo‘yadi. Masalan, mabodo bolada so‘rish, ko‘rish, 
erishuv va ushlash sxemalari mavjud bo‘lsa uning barcha tajribasi mazkur 
sxemalar tomonidan assimilyatsiya qilinadi. Kognitiv tuzilma o‘zgarar ekan bolada 
tevarak olamning turli jihatlarini assimilyatsiya qilish imkoniyati paydo bo‘ladi. 
Aniqki, assimilyatsiya intellektual taraqqiyotni belgilaydigan yagona kognitiv 
jarayon emas, chunki organizm o‘z tajribasini shunchaki mavjud kognitiv 
tuzilmaga assimilyatsiya qilib borgan bo‘lardi. Nima bo‘lgan taqdirda ham 
intellektual taraqqiyotni ta’minlaydigan boshqa yana bir muhim jarayon 
akkomodatsiyadir; 
mazkur 
jarayon 
yordamida 
kognitiv 
tuzilma 
modifikatsiyasi amalga oshadi.
Insonning yangi vaziyat bilan har bir to’qnashuvi o’z ichiga assimilyatsiya va 
akkomodatsiyani qamrab oladi.
Organizmda javob sxemalar mavjud hodisalar assimilyatsiya qilinadi, biroq 
bunday tayyor sxemalar mavjud bo’lmagan taqdirda akkomodatsiyaga 
ehtiyoj tug’iladi. 
Demakki, har qanday o‘zlashtirilishi lozim tajriba ahamiyatlilik 
darajasi bir xil bo‘lgan ikki jarayonni qamrab oladi; assimilyatsiya jarayoniga 
nisbat qilinadigan tanimoq (yoki bilim), va pirovardda kognitiv tuzilma 
modifikatsiyasi amalga oshadigan, akkomodatsiya jarayonlari. Bunday o‘zgarishlar 
natijalarini shartli ravishda o‘rganish deb nomlash mumkin. Agar vaziyatga boshqa 
tomondan qaralsa, biz olam bilan o‘zaro ta‘sirga o‘tmish tajribaga (assimilyatsiya) 
muvofiq ravishda kirishamiz, lekin har bir yangi kechinma biz oldin to‘qnash 
kelmagan jihatlarni o‘zida jo etgan bo‘ladi. Mazkur tajribaning unikal qismi 
kognitiv tuzilmalarda (akkomodatsiya) o‘zgarishlarni hosil qiladi.