12-mavzu. Payvand fermalar turlari Reja

 
Fermalar elementlari. Ferma o`zaklaridagi kuchlanishlarni aniqlash. 
 
Ferma sterjinlaridagi kuch va kuchlanishlarni aniqlash. 
Ko`p hollarda kuchlar fermaning sterjinlari bog`langan joyiga yani tugunlarga qo`yilgan bo`ladi. 
Bu ko`proq tom yopish fermalarida va ko`prik uchun mo`ljallangan fermalarda kuzatiladi. Bu 
qo`yilgan kuchlarning kattaligi loyixa texnik topshirig`ida ko`rsatilgan bo`ladi. Ferma 
elementlaridagi ko`ndalang kuchlarni aniqlash uchun qurilish mexanikasining ixtiyoriy analitik, 

---

grafo-analitik yoki grafik usullaridan foydalanish mumkin. Hisobiy kuchlar yig`indisini, foydali 
kuchlarni va o`z og`irligidan hosil bo`luvchi kuchlarni alohida aniqlagan maqsadga muvofiq 
hisoblanadi. 
Kuchlar ferma tugunlariga emas, panel uzunligi bo`ylab qo`yilgan deb faraz qilsak(7.1. в-rasm); 
bunda kuchlarni tugunlarga taxsimlab, ferma sterjinlaridagi bo`ylanma kuchlarni aniqlaymiz. 
Yuklamali panellarda bo`ylanma kuchlardan tasghqari ko`ndalang kuchlar Q va eguvchi moment 
ham ta`sir ko`rsatadi. Bu ta`sirlarni ferma panelini balka shaklida ko`rib aniqlanadi. Yuklangan 
panelning ko`ndalang kuch Q va eguvchi moment M ni aniqlash uchun birinchi yaqinlashishda uni 
bir proletli balka deb qarab, prolyot uzunligini panel uzunligiga teng deb qaraladi. Faraz qilaylik panel 
markaziy siqilgan P kuchbilan o`rtadan yuklangan. Bu holatda sharnirli tayanchlarga mahkamlangan 
balkadagi eguvchi moment quyidagi formula bilan aniqlanadi. 
M=
𝑃∗𝑑
4
(7.1) 
Bu erda P – markaziy siqilgan kuch; 
d – panel uzunligi. 
Panel kesiklarsiz balka ekanligini hisobga olib ko`p hollarda eguvchi momentni quyidagiga teng qilib 
olishadi. 
M=
𝑃∗𝑑
6
(7.2) 
Hisobiy ko`ndalang kuch quyidagiga teng 
Q = 
𝑃
2
(7.3) 
Boylanma kuchlar N, eguvchi momentlar M va ko`ndalang kuchlar Q aniqlangandan so`ng 
murakkab qarshiliklar fo`rmulasi yordamida elementning mustahkamligi aniqlanadi.
Hisobiy kuchlanish quyidagi formula bilan aniqlanadi y
max
G =± 
𝑀
𝐽
∗ ymax
+ 
𝑁
𝐹
≤ [G]p (7.4) 
Bu yerda J – ko`ndalang kesim yuzaninig gorizontal o`qqa nisbatan inertsiya moment; 
F – poyas ko`ndalang kesim yuzasi; 
y
max 
– og`irlik markazidan eng chekka qirragacha bo`lgan masofa, bunda bo`ylanma kuch N ning 
ishorasi va shu qirradagi kuchlanish ishorasi bir hil. 
Siqilgan poyaslarda ko`ndalang egilishga ham tekshirib ko`riladi. 
G = 
𝑁
𝐹
≤ [G]p * φ (7.5) 
N – stoykadagi bo`ylanma kuch; 
F – poyas ko`ndalang kesim yuzasi; 
φ - bo`ylanma egilish koeffitsiyenti, miqdori hamisha < 1.