O‘zmu xabarlari Вестник нууз acta nuuz

Мавзуга оид адабиѐтларнинг таҳлили.
ХХ 
асрнинг олтмишинчи йилларидан бошлаб олам манзараси 
муаммоси бирламчи (тил) ва иккиламчи (афсона, дин, 
фольклор, шеърият, наср, кино, расм, меъморчилик ва 
бошқалар) моделлаштириш тизимларини ўрганишда 
семиотика доирасида кўриб чиқила бошлади. Ушбу 
ѐндашувда маданият "коллективнинг ирсий бўлмаган 
хотираси" деб талқин қилинган ва унинг асосий вазифаси 
- атрофдаги оламни тизимли англаш, олам манзараси 
моделларда ўз ифодасини топиши назарда тутилган. 
Шунга кўра, агар турли белгилар тизимлари оламни турли 
йўллар билан моделлаштириши назарда тутилса, турли 
тиллар орқали оламнинг турли моделлари пайдо бўлади, 
деган хулосага олиб келади[2]. 
Э.Бенвенист тил, маданият ва шахс учлиги 
муносабатларининг мураккаб табиати хусусида фикр 
юритар экан, бу жараѐнни ўрганиш тилшуносликда 
янгича талқинларга асос бўлишини таъкидлайди.
Тил хусусиятлари шу қадар ўзига хоски, ҳар бири 
яхлит тилшуносликка асос бўла оладиган моҳиятан бир 
эмас, бир нечта сруктуралар мавжудлиги ҳақида гапириш 
мумкин. Бу ҳақиқатни билиш, эҳтимол, мавжуд қарама-
қаршиликларни тушунишга ѐрдам беради. Тил, биринчи 
навбатда, ҳар доим иккита асосга эга бўлиши билан 
тавсифланади: ифодаловчи ва ифодаланган мазмун. 
Тилнинг ана шу ташкилий хусусиятини ўрганиш ва у 
вужудга келтирадиган қонуният ѐки номутаносиблик 
муносабатлари, тизимдаги кескинликлар ва бунинг 
натижасида ҳар қандай муайян тилдаги ўзгаришлар 
махсус тилшунослик учун асос бўлиб хизмат қилиши 
мумкин. Шу билан бирга тил инсоний ҳодиса сифатида 
шахснинг руҳий ҳолати билан ижтимоий ва маданий ҳаѐт 
ўртасидаги боғловчи бўғин бўлиб, айни пайтда уларнинг 
ўзаро таъсир қуроли ҳам ҳисобланади. Тил, маданият, 
шахс атамалари учлиги асосида янгича тилшуносликни 
яратиш мумкин. Тилни, шунингдек, аниқ товушлар