O‘zmu xabarlari Вестник нууз acta nuuz

O„zMU xabarlari Вестник НУУз ACTA NUUz
 
FILOLOGIYA 
1/5 2022 
- 219 - 
пайдо бўлди. Кўп сонли миграциялар ҳамда босиб 
олишлар билан келтириб чиқарилган этник ва лингвистик 
аралашувлар кўп ҳолларда форсизмларни туркизмлардан 
шакли ва маъноси бўйича чегаралашда қийинчиликка 
олиб келди. Бундан ташқари, айрим сўзлар (―tekke‖, 
―tabasheer‖) инглиз тилига транслитерация орқали 
бирданига учта манбалардан: араб, форс ва турк 
тилларидан ўзлашган [7]. Буюк Британия ва АҚШ 
худудларида яшовчи урду тилида сўзлашувчи мигрантлар 
инглиз тили соҳибларининг нутқига экзотизмларни қўша 
бошлади. 
И.Биккининнинг фикрига кўра, инглиз тилида 
инглиз маданиятида ифодаланмаган ҳодисаларни, яъни 
ориентализм ва экзотизмларни (―kavass‖ - кавас, 
Туркиядаги қуролланган полициячи; ―effendi‖ – жаноб) 
номлаш учун, ҳамда ҳар кунги тилда қўлланиладиган 
тилнинг ажралмас қисмига айланган тушунчаларни 
(―turkey‖ – курка, ―vampire‖ – қонхўр, золим) билдириш 
учун 400га яқин туркизмлар бор [1]. Р.М.Бутинанинг 
таъкидлашича, инглиз тилидаги туркизмларнинг сони 800 
тага етади [2]. 
Инглиз тилидаги туркизмларни ўрганиш нафақат 
лексикологик ва лексикографик ѐндашувлар асосида, 
балки адабиѐтшунослик йўналишида ҳам ўрганилиши 
мумкин. Адабиѐтшунослик доирасида инглиз тилида 
сўзлашувчи ѐзувчиларнинг бадиий асарларидаги худудий 
лексика ва шарқ олами ўрганилади. 
Усмонийлар империяси, Буюк Британия ва 
Шимолий Африка ўртасидаги экстенсив муносабатларга 
бўлган қизиқиш XV-XVI асрларда инглиз ѐзувчилари 
асарларида 
экзотик 
урф-одатлар 
ва 
реалияларни 
тасвирлаш учун туркизмларни фаол ишлатишига олиб 
келди. Ғарб–Шарқ қарама-қаршилиги инглиз адабиѐтида 
турли маданий ва диний гуруҳларнинг кўп валентли, 
комплекс ва беқарор муҳитдаги яқинлашиши сифатида 
тушунилади. М.Монтагю (Bohls 1994, Aravamudan 1995, 
Still 1999, Brophy 2004, Beach 2001), К.Марло (Gillies 
2005), Дж.Байронн (Knox-Shaw 1993, Rishmawi 2005, 
Coliran 2006), У.Шекспир (Vitkus 2003, Gil Harris 2008, 
Burton 2011), В.Скотт (Said 1987, Pelckmans 1998), 
У.Бекфорд (Barfoot 1998), С.Ромер (Cannon 2005) ва 
бошқа 
ѐзувчиларнинг 
ижодида 
ориентализм 
ва 
туркизмлардан фойдаланганликларини кузатиш мумкин.