Mundarija: I. O‘quv materiallar 1 Ma’ruza mashg‘uloti materiallari

 
O‘z-o‘zini nazorat qilish savollari 
1. Tafakkur to‘g‘risida umumiy tushuncha bering?. 
2. Tafakkurning nerv - fiziologik asoslarini izohlang? 
3. Tafakkur formalarini tavsiflang? 
4. Tafakkur turlarini aytib bering? 
5. Fikr yuritish operatsiyalari nimalardan iborat? 
6. Sportda tafakkurning ahamiyati nimada? 
7. Tezkor tafakkur deganda nimani tushunasiz? 
8. Fikr yuritish operatsiyalarini o‘z sport turingiz bilan bog‘lang? 
 
6-MAVZU. Xotira va uning sportdagi ahamiyati. 
 
Reja: 
1. Xotira tо‘g‘risida umumiy tushuncha.
2. Xotira jarayonlari. Esda olib qolish. Esga tushurish va uning xillari. Esda saqlash va unutish. 
3. Xotiraning ahamiyati. Xotiraning о‘sishi. Sportdagi bilim kо‘nikma va malakalarni egallashda 
xotiraning о‘rni. 
Biz sezgan, idrok qilgan narsalar iz qoldirmasdan yo‘qolib ketmaydi, balki
ma’lum darajada esimizda saqlanib qoladi. Bizga ta’sir qilib turgan narsa va
hodisalarni esda olib qolish, esda saqlash, qayta tiklash va unitish jarayoniga xotira
deb ataladi. Xotiraning ahamiyati beqiyos, chunki bu psixik jarayonsiz odamzot
filogenetik va ontogenetik taraqqiyot yo‘lini bosib o‘taolmas edi.
Ushbu mavzuni o‘zlashtirish jarayonida: xotira haqida tushuncha va uning
odam faoliyatidagi ahamiyati. Xotiraning nerv – fiziologik asoslari. Xotira turlari.
Xotira jarayonlari, xotiraning individual hususiyatlari haqidagi nazariy bilimlarga
ega bo‘lish, xotiraning sport faoliyatidagi ahamiyati va rivojlantirish yo‘llarini
ochib beradi. 

---

Topshiriq. Xotira jarayonini individual hususiyatlarini tekshirish. 
Tajriba 1. Ko‘rish orqali mexanik esda qoldirish. 
1. V - 7. 6. M – 46 
2. P – 32. 7. J – 25 
3. S – 54. 8. U - 63 
4. I – 97. 9. K - 89 
5. D – 18. 10. B - 37 
Tajriba 2. Assotsiativ asosida eshitish orqali mexanik esda qoldirish. 
1. Tosh – finish. 6. Trener – tog‘. 
2. Kitob – futbol. 7. Stadion - qalam. 
3. Lodka – savat. 8. Yadro – sekundomer. 
4. Shayba – deraza. 9. Turist – siyohdon. 
5. Signal – osmon. 10. Basketbol – gul. 
Tajriba 3. Eshitish orqali yondoshlik assotsiatsiyasi asosida esda qoldirish. 
1. Qish – chang‘i. 6. Start – yugurish. 
2. Boksyor – ring. 7. Gilam – kurashchi. 
3. Konki – muz. 8. Suv – basseyn. 
4. Snayper – nishon. 9. Turnik – gimnast. 
5. Koptok – futbol. 10. O‘yin – tennis. 
Tajriba 4.Ko‘rish orqali logik esda qoldirish. 
1. Ilm. 6. Faoliyat. 
2. Protsess. 7. Fazilat. 
3. Zarurlik. 8. Chaqqonlik. 
4. Kuch. 9. Mazmun. 
5. Ma’no. 10. Burch. 
Tajriba 5. Eshitish orqali logik esda qoldirish. 
1. Go‘zallik. 6. Jamoatchilik. 
2. Yaxshilik. 7. Dadillik. 
3. Namuna. 8. Sadoqatlik. 
4. Ta’rif. 9. Vazminlik. 
5. Qat’iyat. 10. Vijdoniylik. 
Tajriba 6. Harakatlarni mexanik va logik esda qoldirish jarayonini
tekshirish. Tajriba individual olib boriladi. 
Harakatlarni mexanik esda qoldirish. 
Tekshiriluvchiga kartochkada yozilgan quyidagi 10 ta betartib mashqlarni esda
olib qolish va so‘ngra bajarish tavsiya etiladi.
1. Boshni oldiga eging – dastlabki holatga qayting. 
2. Chapga egiling – dastlabki holatga qayting. 
3. Boshni o‘nga qarating – dastlabki holatga qayting. 
4. Chap oyoqni buking – dastlabki holatga qayting. 
5. O‘nga egiling – dastlabki holatga qayting. 

---

6. Boshni orqaga og‘ing – dastlabki holatga qayting. 
7. O‘ng oyoqni buking – dastlabki holatga qayting. 
8. Oldingizga egiling – dastlabki holatga qayting. 
9. Boshni chapga qarating – dastlabki holatga qayting. 
10. Orqaga egiling – dastlabki holatga qayting. 
Harakatlarni logik esda qoldirish.
Tekshiriluvchiga kartochkada yozilgan quyidagi 10 ta bir tartibdagi
mashqlarni esda olib qolish va so‘ngra bajarish tavsiya etiladi.
1. Boshni oldiga og‘ing – dastlabki holatga qayting. 
2. Boshni orqaga og‘ing – dastlabki holatga qayting. 
3. Boshni o‘nga qarating – dastlabki holatga qayting. 
4. Boshni chapga qarating – dastlabki holatga qayting.. 
5. Oldingizga egiling – dastlabki holatga qayting. 
6. Orqaga egiling – dastlabki holatga qayting. 
7. O‘nga egiling – dastlabki holatga qayting. 
8. Chapga egiling – dastlabki holatga qayting. 
9. O‘ng oyoqni buking – dastlabki holatga qayting. 
10. Chap oyoqni buking – dastlabki holatga qayting. 
Harakatlarni mehanik va logik esda qoldirish tajriba natijalarini solishtirish. 
Tajriba 7. Rasmlar yordamida tanish jarayonni kuzatish.
Talabalarga 10 ta har hil sport turlari bo‘yicha sportchining ma’lum bir
holatini aks ettiruvchi rasm ko‘rsatiladi. Talabalarga bu sportchilarning holatini 20
sekund davomida idrok qilib esda olib qolishlari taklif etiladi. Shundan so‘ng bu
rasm olib qo‘yilib, huddi shu sportchilarni har birini uch hil holatda tasvirlangan va
har bir holat nomerlangan rasm ko‘rsatiladi. Talabalar shu 30 ta rasm ichidan
avvalgi ko‘rgan 10 ta sportchining holatini tanib olishlari va uning raqamlarini
quyidagi protokolga yozishlari kerak. 

---

So‘ngra natijalar vazifa bilan solishtiriladi va hatolar hisoblab chiqiladi. 
Xotira jarayonini individual hususiyatlarini aniqlash maqsadida o‘tkazilgan
tajribalarni natijalari quyidagi umumiy bayonnomaga kiritiladi. 
Mashg‘ulot yakunida xotiraning turlari, asosiy jarayonlari bo‘yicha o‘tkazilgan
tajribalardan olingan natijalar asosida grafik chiziladi va tahlil qilinadi.