Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

Listerioz
(sinonimlari: listerellez, Yo’lbars daryosi kasalligi, nevrellyoz, 
chaq’aloq’lar granulematozi) – zoonoz guruhga mansub yuq’umli kasallik. 
Kasallik odamda o’tkir sepsis shaklida (markaziy nerv tizimi, bodomcha bezlari, 
limfatik tugunlar, jigar, taloq’ shikastlanadi) yoki surunkali shaklda (yaq’q’ol 
klinik belgilarsiz) kechadi. 
Etiologiyasi.
Q’o’zg’atuvchisi – 
Listeria monocytogenes
kalta (0,5-0,6 mkm), 
grammusbat, aerob, harakatchan tayoq’chalar yoki kokkobakteriyalar bo’lib, silliq’ 
koloniyalar ko’rinishida o’sadi. Kapsula va spora hosil q’ilmaydi (19-rasm).

---

173 
19 - rasm. Listeriya sof kulturasidan olingan surtma (Gram bo’yicha bo’yalgan) 
Listeriyalar hayvonlar uchun patogenlik xossalariga ega: 1) q’uyon yoki 
dengiz cho’chq’achalari ko’z kon’yunktival xaltachasiga yuborilgandan 3-5 kun 
o’tgach, keratokon’yunktivit chaq’iradi (Antoni reaksiyasi); 2) vena ichi yoki 
q’orin bo’shlig’iga yuborilganda generalizasiyalashgan listerioz chaq’iradi, bunda 
q’uyonlarda monositoz va sichq’onlar jigarida o’choq’li nekroz kuzatiladi. 
Epidemiologiyasi.
Listerioz dunyoning hamma davlatlarida uchraydi. JSST 
(1993 y.) ma’lumotlariga ko’ra 1990 yil listeriozli 1167 holat aniq’langan, ularning 
barchasida q’o’zg’atuvchi ajratib olinib, tasdiq’langan. O’lganlar ichida 147 tasi 
chaq’aloq’lar bo’lgan. Listeriozda o’lim darajasi 5% dan 33% gacha o’zgarib 
turadi. Infeksiyaning tabiatdagi manbai bo’lib, kemiruvchilarning ko’pgina turlari, 
asosan sichq’onsimonlar hisoblanadi. Shuningdek, listeriyalarni uy hayvonlaridan 
(q’uyon, cho’chq’a, ot, sigir, tovuq’, o’rdaklar) ham ajratib olishga muvaffaq’ 
bo’lingan. Listeriyalar ko’pincha, har xil ozuq’alarda (achitilgan xashak, pichan, 
don), odam najasi (1-5%) hamda har xil mahsulotlarda topilgan. Listeriyalarning 
keng tarq’alganligiga q’aramay, kasallanish uncha yuq’ori emas (yilda 1 mln. 
aholiga 2-3 holat). Asosan yoz faslida, ko’pincha shahar aholisi kasallanadi. 
Asosiy yuq’ish yo’li alimentar yo’l bo’lib, ko’pincha bakteriyalar bilan ifloslangan 
mahsulotlar iste’mol q’ilinganda yuq’adi. Listerioz bilan kasallangan onadan 
homilaga o’tishi tasdiq’langan. Odamning bemor hayvonlar bilan muloq’otida 
yuq’ish ehtimoli kamdir. 
Patogenezi.
Infeksiya darvozasi oshq’ozon-ichak yo’li shilliq’ q’avati 
hisoblanadi.

---

174