Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

 
12-rasm. Q’on surtmasidagi streptokokklar (Gram usulida bo’yalgan). 
Infeksiya manbai - ko’pincha skarlatina bilan, kam hollarda esa angina
bilan 
og’rigan bemorlar va streptokokklar toksigen shtammlarini tashuvchilardir 
(sog’lom yoki streptokokkli kasalliklardan keyingi rekonvalessentlar). 
Streptokokklarning asosiy yuq’ish yo’li havo-tomchi yo’li hisoblanadi. Maishiy 
aloq’a yo’li (bog’lov ashyolari, kasalning buyumlari va maishiy buyumlar) va 
oziq’-ovq’at mahsulotlari orq’ali kasallanish ikkilamchi ahamiyatga ega. Kirish 
darvozalari bo’lib, og’iz-halq’um shilliq’ q’avati yoki jarohat (kuygan joy) yuzasi, 
ayrim hollarda o’pkalar xizmat q’iladi. V.D.Sizerling (1978) ma’lumotlari 
bo’yicha, streptokokkli infeksiyaning birinchi o’chog’i 97% hollarda og’iz-
halq’umda, 2% hollarda terida va 1% holatda o’pkada bo’ladi. 
Patogenezi.
Dikning eritrogen toksiniga q’arshi immuniteti bo’lmagan 
odamlarning A guruh streptokokklari toksigen shtammlari bilan kasallanishi 
natijasida streptokokkozlarga xos mahalliy va umumiy belgilar rivojlanadi. Bu 
belgilar makroorganizmning q’o’zg’atuvchi antigenlari va hayot faoliyati 
mahsulotlari bilan ta’sirlashishi hisobiga yuzaga keladi. Streptokokklarning 
q’obig’ida joylashgan lipoteyxoeva kislotasi ularni limfoid hujayralarga birikishini 
ta’minlaydi, M-oq’sili fagositlar faoliyatni susaytiradi. Mikrob hujayrasining 
kapsulasi esa makroorganizm biologik suyuq’liklaridagi proteolitik fermentlarga 
q’arshi chidamliligini ta’minlaydi. Mahalliy ta’siri, kirish darvozalari 
hisoblanadigan to’q’imalarda yallig’lanish reaksiyasi bilan tavsiflansa, umumiysi 

---

164 
esa makroorganizm markaziy nerv, yurak-tomir va boshq’a tizimlarning toksik 
shikastlanishi 
ko’rinishida 
namoyon 
bo’ladi. 
Skarlatinali 
toshma, 
streptotoksikozning klinik belgisi hisoblanadi. U morfologik, teri usti 
q’avatlarining yallig’lanishi, mayda q’on tomirlarning keskin kengayishi va 
keyinchalik epiteliyning nekrozi bilan xarakterlanadi. 
Skarlatinada yashirin davr 1 kundan 12 kungacha (ko’pincha 1-3 kun) davom 
etadi. Kasallik o’tkir boshlanadi. Bemorda
q’altirash, umumiy holsizlik, bosh 
og’rig’i, yutishda og’riq’ paydo bo’ladi, ishtaha buziladi va bir necha soat ichida 
tana harorati ko’tariladi (38-39
0
S). Keyinchalik intoksikasiya belgilari (umumiy 
holsizlik, bosh og’rig’i kuchayadi, ishtaha yo’q’oladi, bolalarda ko’ngil aynish va 
q’ayt q’ilish q’o’shiladi) va o’tkir tonzillit simptomlari (yutishda tomoq’dagi 
og’riq’, og’iz-halq’um shilliq’ q’avati giperemiyasi, jag’ osti limfa tugunlarining 
kattalashishi va og’riq’liligi) kuchayib boradi. Shu bilan bir vaq’tda, yumshoq’ 
tanglay limfoid hujayralari shishadi (13-rasm). Ular 1-1,5 mm diametrdagi och-
q’izil rangdagi bo’rtmachalar ko’rinishini oladi.