Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

 
Madaminova R.M. – Assistant-teacher of the Nukus State Pedagogical Institute 
Annotation.
In the article the use of words from other languages in official documents 
published in the state language (uzbek language) is considered. It is shown that words from 
other languages, in most cases, are used in regulatory documents “directly” (by reading). The 
necessity of maintaining the purity of the Uzbek language and the development of its internal 
capabilities is emphasized.
Key words:
lexicology of uzbek language, loanwords, regulatory documents. 
 
Har bir millatning dunyoda borlig‘in ko‘rsatadurg‘on oyinayi hayoti til va adabiyotdur. 
Milliy tilni yo‘qotmak millatning ruhini yo‘qotmakdir. 
Abdulla Avloniy. 
Siz-u biz gaplashib turgan til muttasil rivojlanishda, asrlar davomida o‘zgarishdadir. Tilning 
muayyan davr oralig‘idagi holatini qiyoslasak, o‘zgarishlar yaqqol namoyon bo‘ladi. Masalan, 
Navoiy tili bilan hozirgi o‘zbek adabiy tili yoki Fitrat, Cho‘lpon, Qodiriylar davridagi o‘zbek tili 
bilan bugungi o‘zbek tilini solishtirsak, yuz bergan taraqqiyot leksikada ko‘proq aks etganligi 
ma’lum bo‘ladi. 
O‘zgarishlar tilning lug‘at jamg‘armasida ko‘proq namoyon bo‘ladi, chunki xalqimiz tarixida 
ro‘y bergan iqtisodiy-ijtimoiy, siyosiy o‘zgarishlar tufayli yangi so‘zlar kirib keladi. Xususan, 
267

---

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
 
ILMIY AXBOROTLARI 2020/6 
arablar istilosi davrida arabcha so‘zlar kirib kelgan bo‘lsa, keyingi davrlarda fors-tojikcha so‘zlar, 
sobiq sho‘rolar istilosi davrida o‘zbek tiliga Yevropa va rus tilidan ko‘plab so‘zlar kirib kelgan. Bu 
jarayon mustaqillik yillarida ham davom etmoqda. 
Bu maqolada o‘zga tillardan kirib kelayotgan aksariyat so‘zlarning to‘gridan to‘g‘ri 
qo‘llanilayotganligi muhokama qilinadi. 
Albatta, dunyoda boshqa tillardan so‘z olmasdan faqat o‘z ichki imkoniyatlari asosidagina 
rivojlanadigan birorta ham til yo‘q. Bundan o‘zbek tili ham mustasno emas. Faqat ma’lum 
zarurat tufayli yangi tushunchani ifodalovchi o‘z tilimizning ichki imkoniyatlari asosida ifodalab 
bo‘lmagandagina tashqi manbalarga murojaat qilish foydalidir. Bobolarimiz M.Qoshg‘ariy, 
A.Navoiylar ham shunga da’vat qilganlar
1
. Hozirgi kunda tilimizga Yevropa tillaridan bir qancha 
so‘zlar faqat og‘zaki nutqda emas, me’yoriy-huquqiy hujjatlarimizda ham qo‘llanilmoqda. 
Masalan: 
volontor, mentor (metodist o‘rniga XTV), startap, feminale (feminizm), sayns park 
(Science Park), intervyu, bukmekerlik faoliyat, targetlash, kasting, konsepsiya, ombudsman, 
inklyuziv, rezolyutsiya, invays(banklarda), aksiya, smart, onlayn, unitar, smartfon, modem, 
kampus, logistika, internet, mini-texnologiya, veb-sayt, elektron chip, parlament, senat, arxiv, 
biznes yuritish, shou, tok-shou, penitensiar, muassasa, piar, budjet, aksiyadorlik jamiyat, 
epizootik vaziyat, ipoteka, sanatsiya, fiskol-monetar(siyosat), kreativ fikrlash, spiker, nepotism, 
innovatsiya, novatsiya, Rieltor, transparentlik, litsenziya
kabi. Bu haqda professor 
N.Mahmudovning qator maqolalari va risolalari e’lon qilindi
2
.